1105140678

§11. Kontratypy

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE PRZESTĘPNOŚĆ

1. WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ (KONTRATYPY)

•    Kontratypy ustawowe: kodeksowe (np. obrona konieczna -25, stan wyższej konieczności -26§1, eksperyment - 27, ostateczna potrzeba - 319) i pozakodeksowe (tzw. szczególne uprawnienia - przysługujące wszystkim albo przysługujące tylko szczególnym podmiotom) Przysługujące wszystkim - np. 233 KK (zatrzymanie obywatelskie)

Szczególne podmioty - np. policja (zatrzymanie, obezwładnienie, przeszukanie)

•    Kontratypy pozaustawowe: zwyczaj, ryzyko sportowe, czynności lecznicze, karcenie (psychiczne), zgoda dysponenta dobrem. Katalog otwarty

-    Nazwę 'kontratypy' wymyślił Władysław Wolter

-    Zoll: dobro jest pojęciem nieokreślonym, więc należy się kierować regułami postępowania z dobrem, które łatwo ustalić. Może być tak, że ktoś narusza powinność z przepisu, ale nie narusza reguł postępowania z dobrem. To nie jest kontratyp, ale okoliczność pierwotnie wyłączająca bezprawność (o krok przed kontratypem). Np. zniszczenie cudzej rzeczy za zgodą tej osoby (Zoll nie uważa zgody dysponenta dobrem za kontratyp).

-    Jeżeli ktoś narusza reguły postępowania z dobrem i to jest usprawiedliwione - mamy do czynienia z kontratypem (poświęcenie jednego dobra dla ratowania drugiego)

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

-    Stan wyższej konieczności: zamiar bezpośredni, sprawca uchyla bezpośrednie niebezpieczeństwo (tu i teraz). Niebezpieczeństwo niekoniecznie jest wynikiem działania człowieka (jest to szersze pojęcie niż zamach-bezprawne działanie człowieka. Niebezpieczeństwem są też działania siły przyrody). Stan wyższej konieczności w przypadku zamachu jest wtedy, kiedy poświęca się dobro niepochodzące od zamachowca. Przy stanie wyższej konieczności wyróżnia się zasadę subsydiarności - poświęcenie dobra jest jedynym możliwym rozwiązaniem

Zasada proporcjonalności (proporcja dóbr) - dobro poświęcane ma być niższej wartości niż ratowane (wtedy jest kontratyp). Gdy dobro poświęcane jest równej lub wyższej (ale nie oczywiście wyższej) wartości co ratowane - nie jest to kontratyp, ale wyłączenie winy (art.26§2). Gdy dobro poświęcane jest oczywiście wyższej wartości niż ratowanie - mamy do czynienia z przestępstwem (np. poświęcam życie sąsiada dla ratowania mojego samochodu)

Różnica między kontratypem a wyłączeniem winy: kontratyp - czyn jest legalny, wyłączenie winy -czyn jest bezprawny. Przy wyłączeniu winy można się bronić (jak chcemy zniszczyć samochód sąsiada, żeby uratować swój, to sąsiad może się bronić)

Eksces - przekroczenie stanu wyższej konieczności.

Eksces intensywny - złamanie zasady dot. subsydiarności lub proporcjonalności

Eksces ekstensywny - złamanie zasady bezpośredniości (przekroczony stan wyższej konieczności). W

obydwu przypadkach KK pozwala na nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie - art. 26

Jeżeli jakakolwiek służba działa w zakresie swoich uprawnień, ale błędnie - to nie można się bronić, ale jest roszczenie o odszkodowanie

15