1299076266

56 Organizacja życia społecznego

rzystywany na każdym etapie szkolenia. Stanowi on wtedy pewien rodzaj czynnika kontrolującego umiejętności i stan wiedzy młodego tancerza. Może również inspirować do doskonalenia umiejętności czy np. zmiany ubioru. Dziecko uczy się więc tańca, podpatrując dorosłych, a potem te tańce imituje. W kulturze romskiej nie zabrania się dzieciom uczestniczenia w spotkaniach rodzinnych, czy po prostu zabawach urządzanych w domach, restauracjach. Obecność dziecka jest zupełnie naturalna i z punktu widzenia kultury konieczna, dziecko bowiem zapamiętuje nie tylko atrakcyjne rozrywkowo zachowania dorosłych (np. tańce), ale również zasady rządzące tymi zachowaniami. Obserwując, uczy się form okazywania szacunku starszym i posłuszeństwa, poznaje hierarchię w strukturze społecznej grupy. Zaobserwowane w czasie uroczystości sytuacje są często naśladowane przez dzieci w czasie zabaw we własnym gronie, już wtedy dziewczynki i chłopcy siadają oddzielnie — tak jak w realnych sytuacjach.

Przekaz audialny w nauce tańca dotyczy odbioru muzyki, rejestrowania rytmu i tempa tanecznego. Młodzież słucha muzyki tradycyjnej i tej stylizowanej na tradycyjną, czy też muzyki innych grup etnicznych lub po prostu odmiennej stylowo itp. Przez percepcję odmienności dokonuje podziału na swoje i obce elementy kulturowe, które można lub nie należy utożsamiać z tradycją.

Przekaz kinetyczny natomiast, chociaż w choreologii definiowany jest jako taniec nauczyciela z uczniem⁶⁶, w kulturze romskiej ogranicza się do ocen i podpowiedzi wyrażanych przez lepiej tańczących oraz do wzajemnych krótkich pokazów. Takie pokazy sygnalizują, w jaki sposób można lepiej lub po prostu dobrze tańczyć, a dobrze tańczyć to znaczy tańczyć zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Cechą charakterystyczną nauki tańca tradycyjnego jest uczenie się w ukryciu, ale nie w tajemnicy przed dorosłymi. Wynika to z obawy przed negatywną oceną kogoś z dorosłych. Zdarza się, więc, że nauczycielem dziecka jest jego rówieśnik, kolega, ktoś z rodzeństwa. Czasem jest to ktoś dorosły. Można zatem wnioskować, że styl szkolenia tanecznego jest wynikiem mniej lub bardziej stanowczego zachowywania przez poszczególne rody zwyczajów związanych z tradycją⁶⁷. Obwarowanie sposobu tańczenia zakazami i nakazami wynikającymi z kultury, tradycji stawia ten taniec wśród kryteriów wyznaczających granicę etniczną pomiędzy Romami a nie-Romami. Znajomość tańca jest więc ważna dla zachowania ciągłości kultury i oczywiście dzieci tę ciągłość gwarantują. Jest to szczególnie dobrze widoczne w czasie różnego rodzaju uczt, kiedy taniec tradycyjny wykonywany w formie pokazu ma stanowić dar dla autorytetu społecznego.

Widzimy zatem, że sama nauka tańca niesie ze sobą wiele problemów i zagadnień, które dziecko powinno sobie przyswoić, aby móc w pewnym momencie osiągnąć tak pożądaną dojrzałość społeczną. W wychowaniu dzieci największe znaczenie ma bierne uczestnictwo w życiu społecznym grupy, które zresztą może trwać cale życie. Najmniejsze znaczenie ma werbalny, merytoryczny wykład z tradycji.

⁶⁶    D. Kubinowski, Proces wychowania tanecznego w środowisku wiejskim. Lublin 1997, s. 93-95.

⁶⁷    A. J. Kowarska, Proces szkolenia tanecznego dzieci romskich. Taniec tradycyjny, „Dialog-Pheni-ben” 1999, nr 2, s. 3-8.