1551622955

Neske wytrwale walczył o obecność Gombrowicza w prasie oraz rozmaitych stacjach radiowych. Kunstmann podkreśla, że to w głównej mierze za sprawą postawy niemieckiego wydawcy, charakteryzującej się wielkim zaangażowaniem i nadzwyczaj życzliwym nastawieniem, Gombrowicz zaistniał w Europie, a następnie stał się znany na całym świecie:

Mit dem Erscheinen der Ferdydurke war der Grundstein gelegt zu einer weit iiber Deutschland hinauswirkenden Gombrowicz-Rezeption. Das von Neske entschlossen und, man kann fast sagen, wider verlegerische Vernunft Schritt fur Schritt vorgelegte Gesamtwerk und seine internationale Resonanz gaben den Ausschlag, dass ein artiste inconnu sich den Gefilden der Weltliteratur nahern konnte, was allein seine Kandidatur zum Nobel-Preis bezeugt^l9.

Niemiecki wydawca nie ustawał w swoich dążeniach, aby zapewnić polskiemu pisarzowi możliwie jak największy rozgłos, mimo to:

Der Traum eines Autors, der aus einer argentinischen Agonie auf dem Olymp aufzusteigen gedachte, lieB sich nur zogerlich und nicht ganz verwirklichen. Vielleicht ware eine rasche mondiale Karriere Wirklichkeit geworden, wenn Neske, wie es 1958 ganz danach aussah, tatsachlich der Verleger der Blechtrommel geworden ware. Virtuell lieBe dieser Aspekt auch an den Nobel-Preis denken²⁰.

Poglądy Heinricha Kunstmanna to jedynie przypuszczenia, jednakże dogłębna analiza historii pojawienia się Gombrowicza na niemieckim rynku wydawniczym sprawia, że są one przekonywające.

Stosunki pomiędzy Gombrowiczem, a jego wydawcą były bardzo ożywione, Porywczy, często nieprzewidywalny, temperament pisarza, sprawiał, że znajomość ta obfitowała w przeróżne wydarzenia:

Trotzt mancher Misshelligkeiten und auch Provokationen seitens Gombrowicz hat Neske sich unbeirrt um die Platzierung seines Werkes auf dem deutschen Buchmarkt gekiimmert. (...) Gombrowicz hat Neskes verlegerische und menschliche Fiirsorge im Grunde nie in Zweifel gezogen, ja man kann sagen, dass Gombrowicz von Anfang bis zum Ende, gelegentliche Gereiztheiten ausgenommen, gegenuber Neske Sympathie empfand²¹.

W listach do tłumacza Waltera Tiela Gombrowicz wyraża się o Neskem w samych superlatywach. Są to słowa pełne wdzięczności i uznania. Pisarz podkreśla, jak wiele zawdzięcza swojemu wydawcy i ma świadomość jego zasług w upowszechnianiu swojej twórczości wśród czytelników niemieckojęzycznych. Jednak w obliczu braku, niecierpliwie oczekiwanego przez Gombrowicza, wzrostu sprzedaży to pozytywne nastawienie ulega zmianie. Oczekiwania polskiego pisarza oraz zarzuty, że Neske niedostatecznie angażuje się w popularyzację jego utworów, doprowadzają ostatecznie do konfliktu. Spór ten osiąga swój kulminacyjny punkt, gdy Gombrowicz rozpoczyna poszukiwania innego wydawcy.

¹⁹    H. Kunstmann: Die Riickkehr des Witold Gombrowicz nach Europa..., s. 94-95.

²⁰    Tamże, s. 105.

²¹    Tamże, s. 89.

7