1553597301

3.    mumifikacja i wystawienie w miejscu widocznym lub ukrycie

Mumifikacja może być celowa lub nie. Przykładami celowej mumifikacji są mumie w Egipcie, na Nowej Gwinei, w Andach. Przykładami niecelowej mumifikacji są mumie lodowe mumie andyjskie oraz eskimoskie. Mumie solne powstają w kopalniach soli lub na terenach o zasolonej glebie.

4.    zostawienie na żer dzikiem zwierzętom lub ptakom

Tradycja zoroastryjska uznaje, że żywioły są święte i nie można zanieczyścić ciałem wody, ziemi ani ognia. Ciała umieszczane są na podestach, by ptaki objadły tkanki miękkie pozostawiając kości. Czyste kości można już pochować w ziemi. Ciała wystawiane są na żer także w dzisiejszej tradycji tybetańskiej. Taki rodzaj obrządku pogrzebowego jest nieuchwytny archeologicznie.

5.    zatopienie w wodzie lub bagnie

Pochówek bagienny może być intencjonalny lub nie. Bagna i torfowiska konserwują tkanki miękkie, zwłaszcza skórę. W Europie znane są mumie błotne.

6.    zjedzenie

Kanibalizm wśród ludzi nigdy nie był popularny. Istnieją przypadki kanibalizmu udokumentowane archeologicznie. W XI i XII wieku dochodziło do kanibalizmu wśród Indian Pueblo po pogorszeniu się klimatu. Przypadki kanibalizmu udokumentowano także na Fidżi oraz w Górach Skalistych, wśród XIX-wiecznych poszukiwaczy złota.

Mumie w Polsce i w Europie odnajdywane są rzadko. Znajdują się w klasztorze na Świętym Krzyżu i w innych kryptach kościelnych. W dalszej części omówione zostaną pochówki szkieletowe i ciałopalne. Można wyróżnić 3 konteksty, w których występują szczątki ludzkie:

•    groby szkieletowe (pierwotne/wtórne),

•    groby ciałopalne (w urnach/jamowe),

•    znaleziska luźne.

1.1 Groby ciałopalne

Groby ciałopalne są najtrudniejsze w eksploracji. Można podzielić je ze względu na kilka kryteriów:

•    jednopopielnicowe / wielopopielnicowe

Z grobów wielopopielnicowych można odczytać dodatkowe informacje na temat stratygrafii.

•    z resztkami stosu lub z wybranymi, przepalonymi kośćmi,

•    jednopoziomowe lub wielopoziomowe (diagram Harrisa).

1.1.1 Groby popielnicowe

Jeśli chcemy uzyskać informacje na temat kształtu jamy, należy w trakcie eksploracji stosować metodę ćwiartek naprzemiennych. Pozwala ona na narysowanie dwóch prostopadłych profili przecinających się w centrum geometrycznym jamy. Kształt jamy jest ważny ze względów archeologicznych, a nie bioarcheologicznych.

Wydobytą popielnicę należy udokumentować fotograficznie i rysunkowo. Należy zabezpieczyć ją bandażem nasączonym gipsem, a następnie zabrać do pracowni, ze względu na brak czasu na stanowisku. Popielnicę można eksplorować ćwiartkami lub warstwami o miąższości ok. 5 cm. Metoda ta pozwala sprawdzić, ile osób jest pochowanych w popielnicy oraz jaka była kolejność wkładania szkieletów.

5