1841899817

KRYTYKA W „POLITYCE” 69

Jak widać z tego zestawienia przeszło połowa wszystkich pozycji scharakteryzowana została jako krytyka typu administracyjnego, a zaledwie 3 procent analizowanego materiału można określić mianem krytyki politycznej.

Zwłaszcza ta ostatnia cyfra zaskakuje w czasopiśmie tego typu, co „Polityka”. Warto byłoby stwierdzić, czy jest to zjawisko charakterystyczne tylko dla roku 1962 i czy np. procent tego typu publikacji nie uległ zwiększeniu po XIII Plenum KC PZPR. Nie ulega również wątpliwości, że procent materiałów krytycznych typu politycznego w dziedzinie pozakra-jowej jest o wiele wyższy.

Przedmiot publikacji krytycznych

Źródłem krytyki jest zawsze albo niezaspokojenie czyjejś potrzeby, albo działanie wbrew czyjemuś interesowi. Podobnie przyczyną wysuwania postulatów jest zawsze chęć lepszego zaspokajania czyichś potrzeb, albo osiągnięcie jakiejś korzyści. W każdym z tych przypadków mowa jest zawsze o potrzebach, interesach czy korzyściach ludzi, występujących jako część pewnej jednostki zorganizowanego zachowania czyli jakiejś „instytucji”. ^{1 2}) Rodzaj, typ takiej instytucji, na terenie której pojawia się fakt lub zdarzenie poddawane krytyce, lub też stan wymagający jakiejś zmiany, czyli krótko mówiąc, rodzaj instytucji stanowiącej przedmiot krytyki przyjęto za kolejne kryterium podziału analizowanych publikacji.

Przy ustalaniu kategorii można było albo skonstruować je teoretycznie i potem dopasowywać do nich poszczególne publikacje, albo też po zapoznaniu się z treścią wszystkich publikacji stworzyć dla nich (metodą podobną do metody prób i błędów) kategorie odpowiadające najlepiej celowi badań.

Pierwsza droga okazała się niewłaściwa. Wszystkie zakładane z góry podziały typów instytucji, jak np. proponowany przez B. Malinowskiego ^:i) wyczerpywały wprawdzie badany zakres, ale w zastosowaniu do Polityki dawały szereg kategorii pustych, a inne znowu nadmiernie przeładowane i ogólnikowe. Wszelkie zaś próby dalszego podziału tych przeładowanych kategorii doprowadzały do takiego ich rozmnożenia, że cały system stawał się praktycznie bezużyteczny.

Zastosowano więc drugą metodę, ustalając kategorie według najczęściej powtarzających się typów krytykowanych instytucji. Wyróżniono następujące kategorie:

1.    grupa prosta (jednostka, rodzina);

2.    stowarzyszenia zorganizowane do osiągnięcia celów politycznych (np. partie, związki zawodowe oraz tp.);

3.    stowarzyszenia zorganizowane do osiągnięcia celów niepolitycznych (np. sportowe, religijne, literackie itp.);

4.    instytucje zabezpieczające przymus i porządek w państwie (wymiar sprawiedliwości, MO, wojsko itp.);

5.    instytucje finansowe;

6.    władze lokalowe (kwaterunkowe);

1

)    Por. B. Malinowski: Szkice z historii kultury, s. 48—50, Książka i Wiedza, 1958.

2

)    Op. cit. s. 48 i nast.