2192972941

Empowerment w pracy socjalnej

s. 414). Wymiar strukturalny empowerment „odnosi się do struktur społecznych, barier i relacji wpływów, które podtrzymują zróżnicowania i niesprawiedliwości, które obniżają szanse objęcia kontroli nad własnym życiem. Jest celem samym w sobie, by grupy pozbawione możliwości sprawczych wydobyły się z tego stanu, by były zdolne ustanowić czy odbudować swój status, jako równouprawnieni, kompetentni obywatele w społeczeństwie. Jednocześnie empowerment jest środkiem do zmiany relacji władzy. Jest to innymi słowy, zarówno ideologia jak i podejście metodyczne (Askheim, 2003 za: Szmagalski, 2006, s. 414).

Analiza kontekstów teoretycznych czy praktycznych w rodzimej pracy socjalnej pozwala zauważyć dominację pierwszego z wymiarów. Co więcej, często pod pojęciem empowermentu odnajdujemy cele czy działania wyrażające adaptacyjną, nie transformacyjną funkcję pracy socjalnej¹. Reasumując, w Polsce, orientacja strukturalna często funkcjonuje intuicyjnie. Poza nielicznymi publikacjami, jest słabo zarysowana w edukacji, praktyce i teorii, nie znajdując też jeszcze bardziej systemowego zastosowania w codziennej praktyce ośrodków pomocy społecznej i innych instytucjach szeroko rozumianych usług społecznych. Wciąż też brakuje badań oraz konceptualizacji, które wpisałyby tę orientację praktyki w ramy szerszych podejść teoretycznych.

Badania/diagnozy partycypacyjne

Według Daniela Selenera: „Badania partycypacyjne są procesem, poprzez który członkowie opre-sjonowanych grup lub społeczności identyfikują problemy, zbierają i analizują informacje, działają wobec tego problemu, aby znaleźć rozwiązanie i aby promować społeczną i polityczną transformację" (Selener, 1997, s.20). Zatem w tej perspektywie, na badania składają się trzy kluczowe elementy: ludzie, władza i praktyka (Finn, 1994, s. 25-42), choć generalnie są one skoncentrowane na człowieku (peop/e-centered) (Brown, 1985, s.69-75) w tym sensie, że proces krytycznego wnioskowania jest dopasowywany do doświadczeń i potrzeb osób zaangażowanych w badania. Zależnie od stopnia powiązania badań partycypacyjnych z upełnomocnieniem mogą one być:

a.    rodzajem diagnozy indywidualnej wskazującej obszary oraz dostosowane do nich sposoby upełnomocniania,

b.    rodzajem diagnozy społecznej pokazującej trudności, bariery i ograniczenia upełnomocniania w perspektywie mezo- i makrospołecznej,

c.    samodzielnym działaniem upełnomocniającym,

d.    źródłem krytyki idei empowerment jako takiej (badania krytyczne).

Empowerment, badania i praktyka pracy socjalnej: zaproszenie do lektury

Proponowana publikacja to prezentacja wybranych praktyk europejskich i amerykańskich, które łączy wspólny mianownik: nastawienie na trwałe upełnomocnienie wykluczonych i osłabionych podmiotów społecznych w powiązaniu z badaniami. Dodatkowym walorem prezentowanych przykładów jest wzbogacenie ich krytycznymi uwagami, które są rezultatem badań, często partycypacyjnych, czyli włączających samych zainteresowanych.

1

Na problem ambiwalencji w definiowaniu empowermentu, jak i nieostrożnego stosowania tego terminu w pracy socjalnej zwracają również uwagę Gray i Webb, szerzej w: Gray, Webb, 2013, s.111.