2749771381

w slawistyce faktem oczywistym i znanym.¹² Elementy witalizmu w poezji serbołużyckiej pojawiły się nieco później niż w omawianych przez Korn-hausera literaturach południowo- i zachodniosłowiańskich. Autor dysertacji o witalizmie w wybranych literaturach zachodniosłowiańskich, Konrad Włodarz¹³, dostrzega wyraźnie ukształtowany witalizm w poezji serbołużyckiego poety Jana Lajnerta.

Czyżbyśmy zatem nie mieli w literaturze serbołużyckiej modernizmu? Jako wykształconej epoki literackiej, ze wszystkimi charakterystycznymi dla niej zjawiskami - z pewnością nie, jednak dostrzegamy w literaturze tej jego pierwiastki. Składniki modernizmu w najwyraźniejszej postaci reprezentowane są w liryce, a przez to i w całej literaturze serbołużyckiej, przez jedynego poetę-modernistę, tj. Jurija Cheżkę. Jeżeli Kornhauser określa - jak już wspomniano - poezję modernizmu jako zjawisko zawierające się: „między czystą sztuką a imperatywem patriotycznym “, to definiuje w ten sposób podstawowe parametry poezji Cheżki. Podkreślam przy tym, że wspomniana opozycja jest w twórczości Cheżki dużo silniej zaakcentowana, ponieważ znacznie mocniejszą pozycję aniżeli w innych literaturach słowiańskich posiadał w literaturze serbołużyckiej „imperatyw patriotyczny “. Dlatego też próby przełamywania owego wzorca-imperatywu w literaturze Serbów Łużyckich, jak również jego ostateczne przezwyciężenie, było zadaniem znacznie trudniejszym niźli w innych literaturach słowiańskich, przez co też znacząco wzrasta („modernistyczna“) zasługa Cheżki, iż się na taki gest semantyczny zdobył.

Jeżeli w literaturach południowo- oraz zachodniosłowiańskich określa Kornhauser jako najciekawszego i jedynego zarazem poetę modernistycznego sensu stricto Słowaka Jana Botto, a charakterystyczne parametry jego poezji definiuje jako osamotnienie, rezygnację, wyobcowanie oraz obczyznę, to - zachowując oczywiście wszelkie proporcje - nie jest Serbołużyczanin Jurij Cheżka mniej modernistyczny aniżeli poeta słowacki. Wykreowany w jednym z jego wierszy poetycki obraz „małej komórki" („mała komorka"), w której znajduje się liryczne „ja“, da się interpretować w dwu kierunkach. Po pierwsze, jako pragnienie wydostania się z niej, jako próbę ucieczki przed światem realnym w świat poezji. Z drugiej jednak strony, staje się dla Cheżki

przede wszystkim literaturę wieku XIX, ale również międzywojenną poezję Jurija Cheżki, powstało poza terenem zajmowanym przez diasporę.

¹² O przyczynach tego stanu rzeczy por. artykuł R. Leszczyńskiego Dlaczego na Łuży-cach milczą o Przybyszewskim, in: Słowianie w świecie antynorm Stanisława Przybyszewskiego, pod red. H. Janaszek-Ivanićkovej i E. Madanego, Wrocław 1981, str. 113-119.

¹³Por. K. Włodarz, Zachwyt dla cudowności życia: witalistyczna poezja Jana Smreka, Frani Sramka i Jana Lajnerta, Katowice 2000.