3685665822

Jean-Baptiste Say - działacz polityczny, przemysłowiec i ekonomista 17

Okres zawieruchy politycznej stopniowo zbliżył Saya do zagadnień związanych z ekonomią polityczną. W tym czasie znajomość ekonomii stała się warunkiem koniecznym do pełnienia funkcji publicznych. Stanowisko zajmowane przez Saya w Try bunacie wymagało wiedzy ekonomicznej. W 1800 r. Say opublikował broszurę „Olbie ou Essai sur les moyens d^?ameliorer les moeurs d^?une Nation”, która nawiązywała do słynnej „Utopii” Thomasa Moore’a²³. Esej przedstawiał wyimaginowaną krainę Olbie, gdzie na minach monarchii absolutnej została ustanowiona wolność polityczna, która zmienia panujące obyczaje. Pierwsza część tego dyskursu o moralności traktowała w istocie o ekonomii. Say prezentował pogląd, że polityka i moralność podporządkowane są ekonomii, której znajomością powinni dysponować wszyscy obywatele²⁴.

W tym właśnie okresie Say związał się z Ideologami, grupą skupioną wokół filozofii moralnej Destutta de Trący oraz wokół fizjologii Pierre’a Cabanisa, która przenosiła metody encyklopedystów na wszystkie nauki humanistyczne²³. Zarówno społeczne, jak i intelektualne powiązania Saya, mogą świadczyć o jego przywiązaniu do Ideologów. Związki z czołowym czasopismem grupy „La De-cade”, w którym objął stanowisko redaktora naczelnego, nieformalne powiązania poprzez salony Madame de Helvetius, księcia de Salme i Madame de Con-dorcet skupiające Ideologów, a których częstym gościem byl również Say, umiarkowany republikanizm po 1794 r., entuzjastyczne przyjęcie Napoleona w roli Pierwszego Konsula, członkostwo w Trybunacie zasilonym przez trzech Ideologów (Cabanisa, Daunou’a, Cheniera), jak i opozycja wobec Napoleona po 1801 r. - ta charakterystyka określa przynależność do grupy Ideologów²⁶. Tej kategoryzacji nie może uniknąć Say. Niemniej jednak on sam deklarował swoją bezpartyjność, nazywając się człowiekiem bez partii²⁷.

Lata od 1800 do 1814, które na arenę polity czną wypromowały Napoleona, początkowo jako Pierwszego Konsula, a następnie jako cesarza, dla Saya stały się okresem rozpoczynającym badania w dziedzinie ekonomii. Byl to dla niego okres frustracji wywołanej rozczarowaniem wydarzeniami we Francji, które w istotny sposób wpłynęły zarówno na jego życie osobiste, jak i zawodowe.

Say był członkiem Try bunatu, ale akty wną rolę odgrywał zwłaszcza w ramach komitetu finansów. Na zlecenie komitetu w 1802 r. zredagował raport do-

²³    J.-B. Say: Olbie ou Essai sur les moyens d’ameliorer les moeurs d'une Nation. Crapelet. Paris 1800, s. IX-X.

²⁴    Ibidem, s. 25-26.

²⁵    E.L. Forget: Op. cit., s. 4.

²⁶    Taką kategoryzację proponuje S. Staum: Minerva s Message, Slabilizing the French Revo-lution. MacGill-Queen’s University Press. Montreal 1996, cyt. za: E.L. Forget: Op. cit., s. 122.

²⁷    E.L. Forget: Op. cit., s. 33.