3685665824

19

Jean-Baptiste Say - działacz polityczny, przemysłowiec i ekonomista

ukową Saya. Traktat znalazł uznanie w opinii Pierwszego Konsula, który jednak zalecił wprowadzenie istotnych modyfikacji, uzasadniając je koniecznością czasu. Nowe wydanie Traktatu miało usprawiedliwiać w oczach publiczności środki zastosowane przez decydentów w ramach polityki finansowej państwa. Tak zredagowany Traktat miał stanowić książkę okolicznościową, a Sayowi miała przypaść rola rzecznika koncepcji finansowych Napoleona³⁰. Nieporozumienie, z pozoru mało znaczące, wkrótce przerodziło się w otwartą krytykę³¹.

Say znalazł się w opozycji, która przeciwstawiała się nadużyciom ze strony władzy, a także naruszeniom wolności. Rozczarowany coraz silniejszymi tendencjami autorytarnymi rządu konsularnego kwestionował politykę interwencjonizmu prowadzoną przez Napoleona’². W 1804 r. odrzucając bezwzględne poparcie dla działań Napoleona (i dla jego koronacji na cesarza), Say został usunięty z Try bunatu. Przeciwny wprowadzonej cenzurze oraz ograniczeniom wolności druku, otrzymał urzędowy nakaz wstrzymania drugiej edycji Traktatu. Dzieło, wysiłek wnikliwych studiów i obserwacji, z powodu dysydenckich poglądów autora na dziesięć lat powędrowało do lamusa. Po usunięciu z Trybunatu, odrzucił proponowane mu stanowisko dyrektora wydziału podatków bezpośrednich w departamencie Algierii, uznając system podatkowy za szkodliwy dla gospodarki.

4. Eksperyment przemysłowy i działalność naukowa

Trudna sytuacja materialna zmusiły Saya do podjęcia eksperymentu przemysłowego. Say zdecydował się zaangażować środki w stworzenie przędzalni bawełny - dziedziny przemysłu, która wówczas przeżywała eksplozję. Say studiował proces produkcji, składając i rozbierając maszyny tekstylne będące w posiadaniu Conservatoire des arts et des metiers. Sam stal się robotnikiem, a jego dziesięcioletni syn Horace byl niezastąpionym pomocnikiem w wiązaniu zerwanej przędzy . Pierwsze przedsięwzięcie związane z przędzalnią bawełny w 1804 r. poniosło fiasko. Dopiero otwarcie w 1806 r. przędzalni w Auchy-le-Chateau kolo Hesdin w regionie Pas-de-Calais przyniosło sukces. W ciągu czterech lat przedsięwzięcie rozrosło się, dostarczając zatrudnienia 400 pracownikom i pro-

⁰ P. Steiner: Politiąue et economie politiąue chez J.-B. Say. ,.Revue Franęaise d Histoire des Idees Politiąues” 1997. no⁰ 5, s. 34.

³¹    A. Clement: Op. cit., s. 10.

³²    P. Steiner: Comment stabiliser ł'ordre social.... s. 189.

³³    A. Liesse: Un professeur d'economie politiąue sous la Restauration. J.-B. Say au Conser-vatoire des Arts et des Metiers. „Journal des Economistes" avril-juin 1901, s. 22, 161-174.