3685665826

20 Renata Pęciak

dukując 100 kilogramów przędzy dziennie³⁴, oraz pozwoliło mu zapoznać się z kolejnymi etapami pracy w procesie produkcji, a także zarządzaniem przedsiębiorstwem. Zasadniczą rolę odegrał Say w roli przedsiębiorcy, organizatora, ale również robotnika, który sprawdzał się jako mechanik, inżynier czy architekt. Wolny czas spędzał jednak na poszukiwaniach naukowych. Teoretyk i praktyk w jednej osobie, Say badał zależność między dwiema sferami: teorią naukową oraz działalnością praktyczną.

Odsunięty na margines życia publicznego nie pozostał obojętny na poczynania rządu, a zwłaszcza na prowadzoną politykę koncesyjną. Rządowa propozycja zakazu importu bawełny przędzalniczej, której celem miało być zaostrzenie skutków blokady kontynentalnej Anglii, spotkała się z nieoczekiwaną postawą Saya. Jego reakcja nie była ani odpowiedzią liberalnego ekonomisty, zwolennika wolnej wymiany, ani też przedsiębiorcy broniącego własnych interesów. Say sprzeciwiał się wprowadzeniu prohibicji na wwóz zagranicznej przędzy bawełnianej, niemniej jednak opowiadał się za utrzymaniem cel.

Przedsięwzięcie przemysłowe zapewniło Sayowi środki materialne do prowadzenia spokojnego i niezależnego życia poświęconego studiom i nauczaniu". Powrót do Paryża w 1814 r. w chwili upadku cesarstwa otwarł Sayowi drogę do poszukiwań naukowych i sławy. Okres Restauracji Burbonów pozwolił Sayowi na kontynuowanie badań w dziedzinie ekonomii politycznej. W tym też roku ukazała się publikacja wstrzymanej drugiej edy cji Traktatu.

W nadmiarze entuzjazmu, na początku Restauracji, rząd obiecał zniesienie droit-reuni (urząd centralny zarządzający podatkami pośrednimi), jednakże wobec potrzeby utrzymania obciążeń fiskalnych wprowadził podatki pośrednie. To stało się powodem, dla którego Say odrzucił propozycję członkostwa w komisji zajmującej się tą kwestią, uznając jej pracę za bezcelową³⁶.

Wraz z Restauracją nowy porządek polityczno-gospodarczy pragnął czerpać korzyści płynące z postępu technicznego. Say, obdarzony zaufaniem oraz uznaniem rządu, otrzymał zadanie zbadania sytuacji ekonomicznej Zjednoczonego Królestwa. W Anglii, do której się udał, by obserwować gospodarkę na gruncie brytyjskim, spotykał m.in. takie znakomitości środowiska intelektualnego, jak Thomasa Malthusa, Jamesa Milla, Francisa Place’a, Davida Ricarda czy Jeremiego Benthama³⁷.

³⁴    R.R. Palmer: Op. cit., s. 81.

³⁵    A. Wolfelsperger: Introduction. W: J.-B. Say: Catechisme d'economiepolitiąue. Reperes-Marne. France 1972, s. 14.

³⁶    E.L. Forget: Op. cit., s. 18.

³⁷    R.R. Palmer: Op. cit., s. 91.