4042547789

O roli „laboratoriów idei", czyli Ihink tank we współczesnym świecie

Trzeci przykład - w 1981 r. w przededniu procesu, który nazywamy dziś globalizacją, Fred Bergsten utworzy! Institute for International Economics - nazwany później Peterson Institute na cześć jego głównego darczyńcy. Jest on dziś uważany za najważniejszy' na świecie think tank zajmujący się działaniami publicznymi w sferze gospodarczej.

Takie instytucje chcą kierować się w swoich pracach kryteriami przydatności i obiektywizmu, co nie oznacza - jak już powiedziałem - że są wolne od wszelkich, świadomych bądź nie, uwarunkowań ideologicznych. Należę do tych, którzy sądzą, że - przywołując sformułowanie Maxa Webera - Wertfreiheit (po francusku mówimy niezależność aksjologiczna) to ideał, do którego w sferze nauk społecznych i humanistycznych (zarówno podstawowych, jak i stosowanych) można się w najlepszym przy padku przybliżyć. Wszystko jest względne i zależy od osobistego stosunku do prawdy. Dalsze rozważania na ten temat nazbyt oddaliłyby nas od tematu.

3. Ewolucja znaczenia pojęcia think tank

Zatrzymajmy się na chwilę na pochodzeniu słowa think tank. Według English Dictio-nary na początku minionego wieku pojęcie to oznaczało potocznie mózg. Z czasem, być może już w okresie wojny 1914-1918, a przede wszystkim w okresie kolejnego światowego konfliktu, przeszło ono do języka wojskowego. Przez think tank rozumiano wówczas bezpieczne miejsce, gdzie można rozmawiać o planach i strategii. W latach 50. XX wieku określenie to stosowano powszechnie w odniesieniu do instytucji badawczych pracujących dla sektora militarnego: najważniejszą rolę odgrywała Rand Corporation.

Pojęcie think tank nabrało szerszego znaczenia w latach 60. XX wieku, gdy uwaga opinii publicznej skupiła się na „cudownych dzieciach” (whiz kids) z Pentagonu, to znaczy ekspertach, którymi otoczył się Robert McNamara, sekretarz obrony w administracji Johna Kennedy’ego. Wielu z nich pochodziło z Rand. Późniejszy wzrost liczby instytucji badawczych, wzorujących się w mniejszym lub większym stopniu na tej pierwszej, zaowocował stopniowym upowszechnieniem się tego pojęcia, najpierw w Stanach Zjednoczonych, a później - wraz z globalizacją -w innych krajach.

Jeśli chcielibyśmy koniecznie przełoży ć pojęcie think tank na język francuski, proponow ałbym, żeby trzymać się jak najściślej jego pierwotnego znaczenia. Należałoby zatem mówić potocznie o skrzynce z szarymi komórkami, lub o źródle idei, bardziej niż o laboratorium idei. Praw'dę mówiąc trudno byłoby mi wskazać think tank, który' ma coś wspólnego z laboratorium.

Znaczące miejsce w historii odgrywa Rand Corporation. Think tank ten został utworzony w 1948 r. przez USAirForce, przede wszystkim w odpowiedzi na potrzeby