5673850035

są uniwersalne kulturowo. Kryteria waloryzacji i uznawania wiedzy są kulturowe w takim sensie, że każdorazowo dana wiedza i kryteria oceny muszą być „najpierw” uznawane w danej kulturze. Empiryczna weryfikowalność jest optymalnym kryterium weryfikacji prawdziwości obiektywności wiedzy, ale wiara w jego optymalność nie jest pozakulturowa i uniwersalna. Relatywizm wiedzy związany jest z jej społecznym kontekstem uznawania przekonań za prawdziwe czy obiektywne. Dla badaczy wiedzy społecznej — socjologów i antropologów założenie, że kategoria „wiedza prawdziwa i obiektywna” (tak samo jak wiara w naukę) jest społecznie i kulturowo ukształtowana, jest banalne i oczywiste. Prezentowane tutaj refleksje mają na celu przedstawić pewien punkt widzenia na wiedzę naukowców i ich światopogląd w zakresie tzw. przekonań epistemologiczno-ontolo-gicznych (Co to jest wiedza prawdziwa? Jaka wiedza jest obiektywna?)^{1 2}.

Wiedza naukowców i wiedza naukowa z punktu wiedzenia socjologii nauki są z sobą powiązane, można powiedzieć, że przekonania epistemologiczne naukowców są fundamentem budowania wiedzy naukowej. Zakładam, że sposób uprawiania nauki zależy od profilu tego fundamentu, dlatego interesują mnie przekonania epistemologiczne naukowców odnośnie do takich kategorii, jak prawda i obiektywizm (Jak sami naukowcy postrzegają wiedzę naukową ze względu na kryteria prawdy i obiektywizmu?). Badania dotyczą jedynie wąskiej grupy naukowców, mianowicie przedstawicieli nauk przyrodniczych. Ograniczenie obiektu rozważań jedynie do przyrodoznawstwa związane jest ze szczególnym statusem tzw. nauk ścisłych w analizach prowadzonych w socjologii wiedzy naukowej. Kluczowe debaty odnośnie do obiektywizmu nauki dotyczą właśnie science, konstruktywistyczna socjologia nauki kwestionuje obiektywizm fizyki czy matematyki. Skrajny relatywizm konstruktywistów wzbudza kontrowersje i stanowi problem kluczowy socjologii wiedzy naukowej. Wiedza naukowa (science), mimo rosnącego wobec niej sceptycyzmu, wciąż na ogół jest utożsamiana z modelem wiedzy prawdziwej i obiektywnej. Mimo iż nie badam bezpośrednio wiedzy naukowej, to badając światopogląd poznawczy, pośrednio docieram do wartości nadawanych przez naukowców wiedzy naukowej, którą tworzą i której są odbiorcami, komentatorami.

Analiza poglądów ontologiczno-epistemologicznych jest o tyle istotna, że pozwala ujmować system wiedzy naukowców jako pewną uporządkowaną strukturę składającą się z wzajemnie powiązanych, spójnych elementów:

1.    Przekonań ontologicznych (Jaka jest rzeczywistość?).

2.    Przekonań epistemologicznych (Jak ją poznajemy?).

1

¹ Podstawą rozważań są badania empiryczne przeprowadzane przeze mnie od marca do listopada 1996 roku metodą wywiadu pogłębionego. Populacją badaną byli pracownicy naukowi

2

doktoranci Wydziału Chemii, Instytutu Fizyki Teoretycznej i Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Wrocławskiego; zastosowano kwotowy dobór próby (ze względu na wiek, płeć, stopień naukowy i specjalizację), próba liczyła 68 osób. Oznacza to oczywiście, że rozważania i badania dotyczą wąskiej grupy naukowców.

Forum Socjologiczne 3. 2012 © for this edition by CNS