5673850038

Tabela 1

Kategoria odpowiedzi	Nauka poznaje tylko własne wyobrażenia przyrody		Nauka poznaje obiektywną rzeczywistość		Prawa naukowe mają konwencjonalny charakter
	liczebność	procent	liczebność	procent	liczebność	procent
tak	19	28	41	60	9	13
nie	37	54	5	7,5	43	63
trudno powiedzieć	10	15	20	29,5	13	19
inne	2	3	2	3	3	5
N	68	100	68	100	68	100

Niemniej pewien odsetek respondentów, i to znaczny (28%—30%), nie opowiada się za realistycznym stanowiskiem. Warto też odnotować wysoki odsetek odpowiedzi „trudno powiedzieć”. Jest to istotne, ponieważ naukowcy raczej powstrzymywali się od zajmowania jednoznacznych czy skrajnych stanowisk, często natomiast rozważali alternatywy, możliwości przyjęcia różnorodnych opcji. Ten typ odpowiedzi może być wskaźnikiem nie tyle antypozytywistycznego światopoglądu, ile osłabienia czy zaniku wyrazistego pozytywistycznego światopoglądu. Z odrzuceniem realizmu związany jest sceptycyzm wobec możliwości poznawczych wiedzy naukowej. Dlatego takie opinie u naukowców mogą być zinterpretowane jako wyraz rosnącego relatywizmu i sceptycyzmu, zaniku silnej wiary w wyjątkowy status wiedzy naukowej.

Respondenci, którzy uważają, że nauka nie bada obiektywnej rzeczywistości, nie są jednak konwencjonalistami, uznali bowiem, że prawa naukowe nie mają umownego charakteru. Tylko 13% uznało, że prawa naukowe mają konwencjonalny charakter, nie opisują obiektywnej rzeczywistości (zob. tabela 1). Sceptycyzm wobec idei, że wiedza naukowa stanowi reprezentację świata, wiąże się z tym, iż badani sądzą, że nauka, opisując rzeczywistość, dostarcza pewnych modeli. Modele są narzędziami opisu rzeczywistości, przybliżają tę rzeczywistość, dając pewien jej obraz.

Nauka nie cieszy się wprawdzie tak entuzjastycznym i bezkrytycznym zaufaniem, jakie cechowało epokę oświecenia (choć wówczas nauka jako instytucja społeczna miała nieporównanie słabszą pozycję niż dzisiaj), to nadal jej znacznie w kształtowaniu naszej rzeczywistości jest ogromne. Nauka stała się powszechnie, mniej lub bardziej, respektowanym autorytetem, choć jednocześnie zwiększył się krytycyzm wobec nauki. W przeszłości nauka (głównie jako instytucja) była atakowana przez Kościół, ponieważ oferowała alternatywny obraz świata. Krytykowana była także przez konserwatystów, gdyż — ich zdaniem — przyczyniała się do zmiany tradycyjnego porządku społecznego, oraz niektóre nurty

Forum Socjologiczne 3. 2012 © for this edition by CNS