5555241459

Marek Pietraś

14

Będąc elementem praktyki politycznej, od ponad trzydziestu lat reżimy międzynarodowe są jednocześnie przedmiotem badań naukowych i towarzyszącej im refleksji teoretycznej. Ich efektem jest teoria reżimów międzynarodowych, rozwijana w ramach nauki o stosunkach międzynarodowych. Zajmuje się możliwościami współpracy w poliarchicznym środowisku międzynarodowym. Ewoluuje, zmieniając przedmiot zainteresowań z procesu tworzenia reżimów w kierunku ich funkcjonowania i efektywności.

W niniejszym opracowaniu przedmiotem analizy jest geneza teorii reżimów międzynarodowych oraz istota reżimów międzynarodowych, ich specyfika, procesy ich tworzenia i funkcjonowania, a także skuteczność. Materiału empirycznego dostarczyła praktyka funkcjonowania kilku reżimów, a mianowicie: w sferze ekologii międzynarodowy reżim ochrony powietrza w Europie, którego podstawą jest Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości z 1979 r.¹, oraz międzynarodowy reżim zmian oparty na Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu², na płaszczyźnie wojskowej zaś reżim rozbrojenia konwencjonalnego wynikający z Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie z 1990 r.³ oraz reżim nieproliferacji broni jądrowej oparty na Traktacie o nieproliferacji broni jądrowej z 1968 roku⁴.

Geneza teorii reżimów międzynarodowych

Pojęcie reżim międzynarodowy, które z punktu widzenia semantyki języka polskiego może być różnie rozumiane, wywodzi się z nauki prawa międzynarodowego, gdzie było używane już w latach dwudziestych XX wieku. W nauce o stosunkach międzynarodowych zaczęto je stosować dopiero w latach siedemdziesiątych. Uważa się, że wprowadził je w 1975 r. John

1

   Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, sporządzona w Genewie dnia 13 listopada 1979 r., Dz.U., 28 XII 1985.

2

   Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzona w Nowym Jorku dnia 9 maja 1992 r., Dz.U., 10 V 1996.

3

   Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, podpisany w Paryżu dnia 19 listopada 1990 r., Dz.U., 20 II 1995.

4

   Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, sporządzony w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie, [w:] J. Bryła, Rozwój i znaczenie reżimów międzynarodowych na przykładzie reżimu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 2006, s. 233-238.