614373343

Wybrane zagadnienia opiniowania sgdowo-informatycznego - Metodologiczne uwarunkowania roli opiniodawczej

wskazane jest podanie w opinii informacji o swoistości²⁰ i czułości²¹ testu diagnostycznego²², jak również wartości liczbowych prawdopodobieństwa a posteriori wraz z jego interpretacją. Takie podejście jest stosowane np. przy genetycznych badaniach identyfikacyjnych z wykorzystaniem DNA²³, gdzie jako wynik badania podaje się zazwyczaj iloraz wiarygodności („szansa ustalenia danej zgodności, jeżeli to nie podejrzany, a przypadkowa osoba pozostawiła ślad na miejscu zdarzenia wynosi 0,1%"²⁴). Interpretacja tego ilorazu może nie być oczywista: w literaturze przedmiotu omawia się dwa błędy interpretacyjne zwane odpowiednio „sofizmatem prokuratora" i „sofizmatem adwokata"²⁵. Sofizmat prokuratora polega na zinterpretowaniu powyższego zdania w ten sposób, że prawdopodobieństwo, że podejrzany jest winien wynosi 99,9% (jest więc niemal pewne), co jest oczywistym nadużyciem (szansa winy a posteriori powinna być liczona jako iloraz szansy winy a priori i ilorazu wiarygodności dowodu). Odwróceniem tego toku rozumowania jest sofizmat adwokata: jeśli iloraz wiarygodności dowodu wynoszący 0,1% miałby być jedynym czynnikiem przesądzającym o winie, to należałoby skazać za to przestępstwo co tysięczną osobę (a więc np. w milionowym mieście - tysiąc osób²⁶).

²⁰ Swoistość (specyficzność) testu diagnostycznego jest stosunkiem wyników prawdziwie ujemnych do sumy prawdziwie ujemnych i fałszywie dodatnich.

²¹ Czułość testu diagnostycznego jest stosunkiem wyników prawdziwie dodatnich do sumy prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych.

²² Interpretacja swoistości i czułości testu diagnostycznego może nie być oczywista. Dla przykładu: jeśli test diagnostyczny ma czułość i swoistość równą 99% (a więc subiektywnie sprawiającą wrażenie wysokiej), przy badaniu 1000 osób, w 10 przypadkach test da wynik fałszywie pozytywny. Jeśli częstość występowania badanej cechy w populacji jest nierównomierna (np. pół procenta osób będących nosicielami choroby), to liczba wyników fałszywie pozytywnych lub fałszywie negatywnych może być na tyle duża, że nawet po pozytywnym (negatywnym) wyniku testu nadal bardziej prawdopodobne jest, że badany zidentyfikowanego wariantu cechy nie posiada (posiada) - prawdopodobieństwo całkowite może być mniejsze niż 50%.

²³ Zob. J. Wójcikiewicz: Ekspeityza..., op. cit., s. 372 i nast.

²⁴ Ibid.

²⁵ Zob. ibid., s. 560 i nast.

²⁶ Oba te rozumowania są przykładem błędu logicznego zwanego zaniedbywaniem miarodajności (ang. base ratę neglect bądź bose ratę fallacij).