6878601278

⁴¹ Por. np. Walka o byt podług H. Huxleya podał Henryk Silberstein, "Przegląd Tygodniowy" 18B8, nr 42, s. 525; J. N u s b a u m, Społeczeństwo w świetle biologii, "Prawda" 1884, nr 21 - 22; N. Hirszband, Idea organizmu w badaniach społecznych, "Ateneum" 1887, T. III - IV; W. Modzelewski, Naród i postęp. Problematyka narodowa w ideologii i myśli społecznej pozytywistów warszawskich, Warszawa 1977, s. 134 - 150.

A 9

0 terminologicznym zamieszaniu i jego dziejach zob. A. V i gh, Porównanie i podobieństwo, przeł. M. Tomicka, "Pamiętnik Literacki" 1986, z. 4, s. 257 - 276.

⁴^ H. Biegeleisen, "Pan Tadeusz"... op. cit., s.340; T. Dworak, Analiza porównań w "Panu Tadeuszu", "Pamiętnik Literacki" 1948, s. 266. Praca Dworaka, mimo nieścisłości językoznawczych, zawiera inspirujące spostrzeżenia, do dziś z pożytkiem wykorzystywane, zob. R. R o g a 1 s k a-R u b a s z e w-ska, Porównania w "Gofredzie" Tassa - Kochanowskiego, "Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia filologiczne, z. 15 (6) Filologia polska", Bydgoszcz 1983, s. 128 - 155.

⁴⁴    B. Mikołajczak, Porównania w "Faraonie" Bolesława Prusa, "Studia Polonistyczne", III, Poznań 1976, s. 105 -

-    114.

⁴⁵    A. Wilkoń, 0 języku i stylu "Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Studia nad tekstem, Kraków 1976, s. 53 -

-    59.

⁴⁶    W indeksie haseł nie zamieszczono wyrażenia "na

kształt", jednak okazyjnie występuje w Lalce: "Pani Wąsow-skiej zdawało się, że dostrzegła w jego oczach coś na kształt łez". II, 327. Częste u Sienkiewicza "na kształt" i "rzekłbyś" Górski przypisuje wpływowi Mickiewicza, choć pierwsze występuje też w znanych autorowi Potopu eposach staropolskich. "Rzekłbyś" wiąże A. Wilkoń (0 języku ... s. 41 - 42) ze "starymi, gawędziarskimi formami narracyjnymi" z obligatoryjnym audytorium. Prus upotocznia porównania, co wiąże się również z przemianami narracji. Zrezygnował z kilkupiętrowych konstrukcji, w których nagromadzenie łączników zapowiadających różne stopnie podobieństwa czytelnik odbiera jako równoważne stylistycznie synonimy. Tak mamy w opowiadaniu W. Gomulickiego Kwiatek. Ze zdania "fortepian napełnił hałasem całą kamienicę" autor wyprowadza konkretyzację obrazową:    "Na facjatach dźwięki jego świegotały niby

stada jaskółek; w suterenach huczały jak bąki; w sieniach kłębiły się zbitymi falami lawy, a po dziedzińcu rozpływały szeroką płaszczyzną na kształt wylanych z balii mydlin". - cyt. wg W. Gomulicki, Pod parasolem, opr. R. Ta-borski, Warszawa 1961, s. 95.

⁴⁷    Por. H. Wójtowicz, Funkcja kmpozycyjna porównań Homera, Lublin 1971.

210