6878601357

piło 1252 razy (nie zawsze w funkcji komparatywnej!), "jakby" 229, "jak gdyby" 5, "niby" 43, "aniżeli" 123. Nie ma już "na kształt" i ."rzekłbyś", które z Pana Tadeusza przeszły do wielu powieści*⁶.

Porównania w Lalce są upotocznione. Rozwinięta konstrukcja hoiaerycka o wzorze "tak - jak", zawieszająca akcję*⁷, jest wyjątkiem. Sporadycznie występują malownicze zestawienia poetyckie, typu: "Jak żelazo bez namysłu rusza się za magnesem albo pszczoła lepi swoje komórki, tak ten gatunek ludzi rzuca się do wielkich idei i niezwykłych prac..." Tu mamy stylistyczne uwznioślenie, pozytywną waloryzację pewnego stylu bycia. Formuła "tak - jak", sugerująca oczywistość, niepodważalną bezdyskpsyjność zestawienia, służy w Lalce również do wyrażenia intencji krytycznych i ironicznych: "świnie mogą żyć tak jak wy, ale nie ludzie", "Pan Łęcki bowiem nie wyglądał tak jak bankrut, któremu licytują kamienicę, ale jak milioner, który przyjechał do rejenta, ażeby podnieść drobną sumę stu kilkudziesięciu tysięcy rubli".

Częstsze są zestawienia "tak // taki - jakby // jak gdyby". Stanowią stylistyczne zaokrąglenie niegradacyjnych konstrukcji z "jakby" i "jak gdyby" - drugiej co do liczebności postaci porównań w Lalce. 0 tym łączniku pisał K. Górski wskazując, iż takie porównanie "ma w sobie coś z fikcji, ze złudy, z naszego subiektywnego wrażenia". Analogia nie utożsamia tu zjawisk. "Jest to więc forma porównania bardzo wyrafinowana, podkreślająca dystans psychiczny między światem

L fl

zewnętrznym i jednostką ludzką" . B. Mikołajczak proponuje dla nich termin "przyrównanie", rzeczywiście sprawny, jeżeli przy tym będziemy pamiętali, że w XIX wieku używano go wymiennie z "porównaniem".

ów psychiczny dystans między światem a człowiekiem pozwala na wykorzystanie tego typu porównania w skrajnych funkcjach ideowo-estetycznych: od komizmu po liryczne wzruszenie. Skąpstwo ((rzeszowskiej np. ujawnia się nie tylko pod-

89