7513462753

na terenie zaboru rosyjskiego miały miejsce strajki i demonstracje, które były efektem wystąpień rewolucyjnych, jakie w tym czasie ogarnęły Rosję. Władze rosyjskie stłumiły rewolucję, jednak równocześnie zostały zmuszone do ustępstw na rzecz polskiego społeczeństwa, w tym do zreformowania systemu szkolnictwa i edukacji. Ustępstwa polegały w tym przypadku na zalegalizowaniu działań niektórych, dotychczas tajnych i nielegalnych, polskich instytucji szkoleniowych. Ponadto władze carskie umożliwiły zakładanie nowych placówek oświatowych, co było jednak możliwe tylko pod ścisłą kontrolą rosyjskich urzędników. W roku 1906 pozwolenie na oficjalną działalność zyskał Uniwersytet dla Wszystkich¹, którego nadrzędny cel stanowiła walka z analfabety-zacją i niskim poziomem wiedzy robotników. Dzięki takim działaniom upowszechniano wśród warstw robotniczych społeczeństwa ideę edukacji oraz samokształcenia jako formy zdobywania wiedzy.

Po odzyskaniu przez Polskę suwerenności kwestia organizacji szkolnictwa i edukacji społeczeństwa, w tym również osób dorosłych, stała się jednym z najbardziej poważnych problemów dla nowych władz polskich. Okres zaborów negatywnie wpłynął na poziom wykształcenia Polaków, tymczasem odbudowa państwa polskiego wymagała posiadania dobrze wykwalifikowanych pracowników w rozmaitych sektorach przemysłu. Znaczącą rolę w kształceniu osób dorosłych odegrały w tym czasie pozaszkolne formy nauki, organizowane przez takie organizacje, jak powołane w roku 1923 w Warszawie Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Działania Towarzystwa skupiały się głównie na edukacji robotników oraz propagowaniu wśród nich samokształcenia. Zajęcia organizowane przez działaczy TUR miały formę kursów, praktyk oraz staży zawodowych i dokształcających. Funkcjonowanie Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego zostało zawieszone w okresie II wojny światowej. Po zakończeniu okupacji odbudowane TUR przez krótki czas działało jako niezależne stowarzyszenie, po czym w roku 1948 połączyło się z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych tworząc Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych i Ludowych (TURiL)².

Wraz z wybuchem II wojny światowej działalność oświatowa oraz edukacyjna zostały poddane całkowitej kontroli ze strony władz niemieckich. Na terenach włączonych do Rzeszy polskie szkolnictwo zostało całkowicie zlikwidowane, a dzieci i młodzież zmuszono do uczęszczania do szkół niemieckich. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa likwidacji uległo szkolnictwo na poziomie wyższym i średnim. Zezwolono na działalność szkół podstawowych oraz zawodowych, jednak ich program został w znacznym stopniu zawężony. Podobnie wyglądała sytuacja na obszarach zajętych przez ZSRR - nie zlikwidowano szkół podstawowych oraz zawodowych, ale zmodyfikowano realizowane w nich programy nauczania. W tej sytuacji Polacy zaczęli potajemnie organizować sys-

1

   Towarzystwo Wiedzy Powszechrtej-historia. http://www.twp.pl/historia.html (data dostępu 29.09.2009).

2

   Tamże (data dostępu 29.09.2009).