8097134059

Nowiny Lekarskie 2006,75,4, 382-388 BEATA KOSIŃSKA

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA NIESWOISTYCH ZAPALEŃ JELIT

LABORATORY D1AGNOSTICS OF NONSPECIFICINFLAMMATORY BOWEL DISEASES

Laboratorium analityczne Regionalnego Szpitala Specjalistycznego w Grudziądzu Kierownik laboratorium: mgr analityki med. Beata Kosińska

Streszczenie

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colilis ulcerosa, CU) i choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohnś disease, CD) nale żą do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD) o przewlekłym przebiegu i nieznanej etiologii. Z uwagi na niejednorodną patogenezę różnią się obrazem i przebiegiem klinicznym, co sprawia trudności diagnostyczne pomimo istnienia szeregu wielospecjalistycznych badań we współczesnej medycynie. Wiadomo, że warunkiem koniecznym do ustalenia ostatecznego rozpoznania jest potwierdzenie nieswoistej choroby zapalnej jelit w badaniu histopatologicznym, niemniej badania laboratoryjne są pomocne we wstępnej diagnostyce i odzwierciedlają zasięg oraz nasilenie procesu zapalnego. Białko C-reaktywne jako białko ostrej fazy jest wykładnikiem procesu zapalnego, a występująca we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego niedokrwistość jest wynikiem zarówno przewlekłości choroby, jak i niedoboru żelaza wtórnego do utraty krwi. W chorobie Leśniowskiego-Crohna niedokrwistość może też wynikać z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Badania hematologiczne znalazły zastosowanie w klasyfikacji nieswoistych zapaleń jelit. Wartość hematokrytu jest jednym z kryteriów do określenia wskaźnika aktywności choroby Leśniowskiego-Crohna (CDAI), natomiast wartości stężenia hemoglobiny i szybkości opadania krwinek czerwonych są konieczne do obliczenia wskaźnika aktywności wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (CAI). Diagnostyka laboratoryjna ma również zastosowanie w ocenie powikłań pozajelitowych dotyczących wątroby, dróg żółciowych i osteoporozy. Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych są częstym zjawiskiem w IBD. Wśród poszukiwanych nieinwazyjnych, dostępnych i czułych metod diagnostycznych służących różnicowaniu nieswoistych chorób zapalnych jelit wyróżnia się dwa markery serologiczne: przeciwciała skierowane przeciwko neutrofilom (ANCA, pANCA) oraz przeciwko drożdżom (ASCA). Przypuszcza się, że mogą być pomocne w diagnostyce różnicowej i wyborze optymalnej terapii farmakologicznej tzw. postaci granicznej nieswoistych chorób zapalnych jelit (indeterminate colilis, IC), występującej w około 10% przypadków i sprawiającej trudności w ustaleniu rodzaju nieswoistego zapalenia jelit

SŁOWA KLUCZOWE: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, niedokrwistość, białka ostrej fazy.

Summary

Ulcerative colitis (colitis ulcerosa, CU) and Crohn’s disease (CD) belong to a group of nonspecific inflammatory bowel diseases (IBD) characte-rized by chronicity and unknown etiology. Since their heterogeneous pathogeneses, their clinical pictures and clinical courses vary, diagnostic difficulties are encountered despite a number of specialized tests in contemporary medicine. It is known that the necessary condition for the finał diagnosis of a nonspecific inflammatory bowel disease is histopathological examination. Laboratory tests are, nevertheless, useful in preliminary diagnostics as they reflect the scope and degree of inflammatory process. As an acute phase protein, C-reactive protein, works as a marker of inflammation, whereas the anemia found in patient with colon affected by ulcerative colitis is a result of the chronicity of the illness as well as deficiency of iron, secondary to blood loss. In Chroń’sdiesease, anemia can also be a result of the deficiency of B12 vitamin and folie acid. Hematological examinations found their application in calculation of nonspecific Crohn's Disease Activity Index (CDAI) whereas the value of hemoglobin concentration and erythrocyte sedimentation ratę is essential forcalculating the Colitis Activity Index (CAI). Laboratory diagnostics can also be applied for the evaluation of parenteral complications conceming the liver, bile ducŁs and osteoporosis. Abnormal results of liver function tests are common in IBD. Among the non-invasive, accessible and sensitive diagnostic methods used for distinguishing between nonspecific inflammatory diseases of intestines two markers can be emphasized: Antineutrophil antibodies (ANCA, pANCA) and Anti-Saccharomyces cerevisiae antibodies (ASCA). It is believed that they can be useful in differential diagnostics and selection of an optimum phar-macoiogical therapy, of the so called indeterminate colitis (IC) occurring in about 10% of cases and causing difficulty in determining the type of the nonspecific inflammatory bowel disease.

KEY WORDS: Crohn's disease, ulceratiye colitis, anemia, acute phase proteins._

Zapalne choroby przewodu pokarmowego o nieznanej etiologii są określane wspólnym mianem nieswoistych chorób zapalnych jelit. Charakteryzują się przewlekłym przebiegiem, w czasie którego występują okresy zaostrzeń i remisji. Nawroty choroby mogą być spowodowane przez stres, zmiany w odżywianiu, leki, zakażenia, natomiast objawy kliniczne zależą od rozległości i nasilenia zmian, jak również od lokalizacji zmian chorobowych i ich charakteru. Najlepiej poznane, klasyczne postacie tych chorób, to wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna [1,2,3].

Epidemiologia

Częstość występowania i zapadalność na choroby zapalne jelit różnią się w zależności od rejonu geograficznego i rasy. Chorobowość jest wyższa w Europie Północnej i Ameryce Północnej niż w Europie Środkowej i Południowej, Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Choroby te częściej występują u Żydów, przy czym częstsze są u osób pochodzących ze Stanów Zjednoczonych i Europy (Środkowej i Wschodniej) niż z Izraela. Choroby jelit rzadziej występują u przedstawicieli rasy kolorowej niż białej. Kizywa dystrybucji częstości względem wieku jest dwu-