8299307852

Teoria stosunków międzynarodowych 15

organizacji międzynarodowych etc. Planowanie zmiany w nieunikniony sposób prowadzi do stawiania pytań o wartości w stosunkach międzynarodowych. Trzecia przyczyna ma charakter intelektualny. Wiąże się ona przede wszystkim z rozczarowaniem brakiem satysfakcjonujących rezultatów podejścia behavioralnego. Badacz „ludzkich spraw” nie może ograniczyć się jedynie do wyjaśniania i interpretacji. Wyjaśnianie jest próbą identyfikacji związków przyczynowych prowadzących do określonego wydarzenia. Interpretacja jest próbą określenia znaczenia wydarzenia lub zjawiska. Prócz wyjaśniania i interpretacji istnieje jednak jeszcze inny wymiar zadania badacza - ocena, implikująca konieczność zajęcia stanowiska moralnego. Innym czynnikiem w ramach przyczyn intelektualnych jest wzrastająca krytyka realizmu politycznego. Teza radykalnego realizmu politycznego, że przetrwanie państwa i jego bezpieczeństwo nie mogą podlegać moralnej ocenie, jest krytykowana jako krótkowzroczna i niebezpieczna. Wreszcie - do przyczyn intelektualnych należy również zaliczyć przyczyny tkwiące w samej filozofii politycznej. Przedmiotem tradycyjnej filozofii politycznej był problem dobrego życia w państwie i będące tego konsekwencją pomijanie problematyki międzynarodowej. Państwo postrzegano jako najwyższy stopień społecznej organizacji i konceptuali-zowano, jako samowystarczalną suwerenną jednostkę obejmującą zjawiska polityczności. Wraz z rozwojem systemu międzynarodowego jako czynnika w coraz większym stopniu wpływającego na państwa w teorii stosunków międzynarodowych stanowisko to znalazło najpełniejszy wyraz w neorealistycznej koncepcji K.N. Waltza przedstawiającej system międzynarodowy zorganizowany według reguły anarchii jako najważniejszą determinantę zachowania państwa - system ten rozwinął instytucje i zasady postępowania, do których nie mogły być stosowane oceny etyczno-polityczne, w prosty sposób przeniesione z poziomu państwa na poziom samego systemu międzynarodowego¹.

Hoffman do najważniejszych kwestii moralnych podnoszonych w latach 80-tych w literaturze poświęconej TPSM zalicza, po pierwsze, opozycję między uniwersalizmem i relatywizmem. Każda teoria moralna dąży do uniwersalizmu wyrażającego się w tezie o możliwości przekonania jednostek akceptujących różne zasady moralne i żyjących w różnych społeczeństwach do postulowanych na jej gruncie reguł lub moralnych standardów, zaś moralne intuicje istot ludzkich nie są fundamentalnie niemożliwe do uzgodnienia. Problematyka ta znajdowała wyraz w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie obrona określonego

1

Zob. S. Hoffmann, The Political Ethics of International Relations. Seventh Morgenthau Memoriał Lecture on Ethics and Foreign Policy, New York 1988, s. 8-11.