8299307856

Teoria stosunków międzynarodowych 19

wskrzeszenia etyczności (Sittlichkeit) zakorzenia ją w zwyczajach i normach wspólnoty. Hegel nie odrzuca subiektywnej wolności znajdującej wyraz w moralnej autonomii, jednak odwraca Kantowską koncepcję moralności. Konkretna wolność jest możliwa jedynie w etycznej wspólnocie i jest logicznie wcześniejsza od jednostki i jej racjonalnej autonomii. Dla Hegla ostatecznym, uniwersalnym źródłem moralności jest etyka, której zawartość wyraża się w konkretnych normatywnych zasadach - prawach, społecznych praktykach i zwyczajach - określonej etycznej wspólnoty¹⁸.

Współcześnie debata ta toczy się wokół rozmaitych problemów o charakterze politycznym i moralnym: usprawiedliwione użycie siły; charakter i implikacje międzykulturowości i dialogu; charakter i warunki międzynarodowej sprawiedliwości; potrzeba i możliwość wielkich transformacji politycznych, takich jak, na przykład zmiana charakteru państwa lub możliwość instytucjonalnej reformy stosunków międzynarodowych w kierunku kosmopolitańskiej demokracji¹⁹.

Stanowiska kosmopolitańskiego nie można również uznać za monolityczne. Rengger proponuje dystynkcję między moralnymi kosmopolitanami, którzy traktują moralne zasady jako uniwersalnie prawomocne, ale nie opowiadają się za żadną określoną kosmopolitańską formą politycznej organizacji, i politycznymi kosmopolitanami, którzy są zazwyczaj także moralnymi kosmopolitanami, ale uznają zmianę polityczną za konieczną. Ponadto wewnątrz obu koncepcji sformułowano wiele różnych stanowisk. Konsekwencjonaliści (Singer) i kantyści (0’Neill; Doyle) są moralnymi, ale nie politycznymi kosmopolitanami. Rengger zwraca uwagę także na mniej dyskutowane koncepcje kosmopolitańskie w NSM, na przykład chrześcijański humanizm Jana Pawła II traktowany jako interesująca i wpływowa forma kosmopolitanizmu²⁰.

W literaturze polskiej Tadeusz Buksiński wyróżnia kosmopolitanizm indywidualistyczny i kolektywistyczny. W ramach tego pierwszego wyróżnia trzy teorie: uprawnień elementarnych, praw człowieka oraz sprawiedliwości dystrybutywnej. W ramach kosmopolitanizmu kolektywistycznego, teorie: prawa ludów, polityki dyferencji oraz polityki tożsamości zbiorowej (multikulturalizmu)²¹.

¹⁸    E. Lachapelle, op.cit., s. 617-618.

¹⁹    N. Rengger, Political Theory and International Relations: Promised Land or Exitfrom Eden?, ,International Affairs” 2000, vol. 76, nr 4, s. 763.

²⁰    Ibidem.

²¹    T. Buksiński, Współczesne filozofie polityki, Poznań 2006, s. 320-366.