8299307853

16 Andrzej Gałganek

systemu moralnego jest formą hubris lub hipokryzji, próbą narzucenia określonej filozofii moralnej innym? I przeciwnie, czy uznanie zróżnicowania w tym względzie prowadzi w sposób nieuchronny do moralnej kakafonii i konfliktu? Po drugie, problem napięcia pomiędzy dwoma podejściami do moralności. Jednym - deon-tologicznym - opierającym się na moralnych imperatywach, drugim - konsekwen-cjalnym - charakterystycznym dla rozmaitych stanowisk moralnych każących analizować konsekwencje i konteksty określonych działań (utylitaryzm może stanowić jeden z przykładów takiego stanowiska). Trzecia kwestia dotyczy problemu, czy moralność i własny interes są w fundamentalny sposób niekompatybilne? Jeśli tak, argument o etycznej polityce zagranicznej jest trudny do utrzymania. Z drugiej strony, jak wyjaśnić altruizm lub samoograniczenie się państw lub ich przedstawicieli?⁹

Mervyn Frost uważa, że ,,[a]czkolwiek normatywne pytania pojawiały się regularnie w codziennej praktyce stosunków międzynarodowych, nauka o stosunkach międzynarodowych nie przyznała teorii etycznej centralnego miejsca”¹⁰. Wśród istotnych uzasadnień tej marginalizacji, obok wspomnianego Charlesa Beitza, wskazującego międzynarodowy sceptycyzm związany z charakterystyką stosunków międzynarodowych jako hobbesowskiego stanu natury - Stanley Hoffmann (1977) wskazuje na dominację pozytywistycznego podejścia, która znajduje wyraz w dominacji rozumienia nauki o stosunkach międzynarodowych jako „amerykańskiej nauki społecznej”; Chris Brown (1992) podkreśla znaczenie dewaluacji analiz etycznych w obrębie filozofii moralnej; Robert Jackson (1990) postuluje oddzielenie teorii stosunków międzynarodowych od teorii politycznej. Mimo dekad samokrytyki i podejmowania przez la bureaucratie du savior (dominujące środowiska akademickie i pisma poświęcone stosunkom międzynarodowym) prób przydania większej wartości pewnym typom badań, główne nurty teoretyzowania o stosunkach międzynarodowych są w dalszym ciągu zdominowane przez „techniczne zainteresowanie” wyjaśnianiem i kontrolowaniem zachowania państwa. Znajduje to wyraz w dominacji teorii eksplanacyjno-analitycznych i w pewnym zakresie w kontynuowaniu podań poszukujących regularności i dążących do konstruowania dedukcyjno-nomologicznych generalizacji^{1 2}. Erick Lachapelle, przedstawiając wyjaśnienie tej sytuacji, podnosi dwie kwestie. Kwestia pierwsza

1

⁹    Ibidem, s. 12-13.

¹⁰    M. Frost, Ethics in International Relations: A Constitutive Theory, New York 1996, s. 1.

2

   E. Lachapelle, Morality, Ethics, and Globalization: Lessonsfrom Kant, Hegel, Rawls and Habermas, ,Perspectives on Global Development and Technology” 2005, vol. 4, nr 3-4, s. 603-604.