8299307855

18 Andrzej Gałganek

skupiają się również na tych kwestiach. Nardin wymienia trzy spośród nich jako najbardziej znane: realizm polityczny, internacjonalizm i kosmopolitanizm.

Obecnie TPSM stała się zbyt rozległym i zróżnicowanym polem, aby być przedmiotem prostych klasyfikacji. Jednakże w pierwszych latach XXI wieku bez wątpienia jedną z najważniejszych debat toczonych w jej ramach jest dyskusja pomiędzy opozycyjnymi stanowiskami kosmopolitan i komunitarian. U podstaw tej dyskusji leży kwestia filozoficzna dotycząca źródła wartości moralnej w życiu społecznym: czy należy poszukiwać go w jednostce, czy grupie?¹⁵. Kosmopolitanizm jest poglądem utrzymującym, że moralne zasady mają uniwersalną podstawę zakorzenioną w indywidualnej odpowiedzialności, zaś istniejący porządek społeczny nie ma szczególnego znaczenia jako źródło wartości moralnej. Mówiąc innymi słowy, kosmpolitanie uważają, że światowa wspólnota składa się z jednostek lub jednostek reprezentowanych poprzez państwa i podlega powszechnemu moralnemu prawu. Komunitarianie znajdują źródło wartości moralnej w partykularnej wspólnocie, której historyczno-kulturowy kontekst określa indywidualne prawa i zobowiązania wobec innych. Konceptualizacje te w trakcie ostatnich dwustu lat teoretyzowania o stosunkach międzynarodowych kierują naszą uwagę w stronę raczej źródeł wartości aniżeli przyczyn konfliktu¹⁶. Debata ma swój początek w rozważaniach myślicieli klasycznej Grecji. Stanowisko kosmopolitań-skie ma swój początek w poglądach stoików traktujących ludzką naturę jako element kosmicznej natury rządzonej boskim prawem natury. Istnieje jedno boskie uniwersum, jedna racjonalna natura ludzka i tym samym jedna postawa właściwa wszystkim ludziom. Stoik jest obywatelem cosmosu, a nie polis¹⁷. Za prekursora perspektywy komunitariańskiej uważa się Arystotelesa. W czasach nowożytnych Kant i Hegel są powszechnie uważani za najbardziej prominentnych zwolenników, odpowiednio, kosmopolitanizmu i komunitarianizmu. Kant, budując swoją teorię moralną wyłącznie na bazie racjonalności, uniknął odwoływania się do jakiekolwiek historycznie określonej tradycji kulturowej. Dla Kanta etyka opiera się na abstrakcyjnym, uniwersalnym prawie praktycznego rozumu - kategorycznym imperatywie - który jest bezpośrednio dostępny wszystkim ludziom. Ostateczne źródło moralności ma zatem charakter indywidualny. Hegel, podejmując próbę

¹⁵    C. Brown, International Relations Theory: New Normative Approaches, Toronto 1992, s. 75.

¹⁶    D. Boucher, Political Theories of International Relations. From Thucydides to the Present, New York 1988, s. 20-21; idem: International Justice, [w:] Political Concepts, red. R. Bellamy, A. Mason, New York 2003, s. 196-197.

¹⁷    C. Brown, op.cit., s. 23.