WIEK PRZEDSZKOLNY

1. Sprawności percepcyjne

Dzieci zaczynają poznawać litery jako zbiory punktów. Już w 3.-4. r.ż. potrafią odróżnić pismo. W następnym etapie
rozróżniają litery, ale trudność sprawiają im te, które mają podobny kształt, a szczególnie trudne są te które
są zwierciadlanym odbiciem innych. Trudności sprawia im także kopiowanie figur geometrycznych i liter. Dzieci
przedszkolne nie ujmują jeszcze dokładnie wielkości i proporcjii przedmiotów. W tym okresie wzrasta zdolność
rozróżniania barw i odcieni, dzieci opanowują nazwy kolorów. Wzrasta wrażliwość słuchowa w zakresie słuchu muzycznego
jak i fonetycznego. SŁUCH FONEMATYCZNY - umiejętność identyfikowania i sluchowego rozróżniania dzwięków mowy i słów
dzięki odróżnianianiu jednej głoski od drugiej. Stanowi to podstawę do opanowania umiejętności czytania i pisania.
W 6.-7. r.ż. rozpoczyna się nauka czytania i pisania. Ich rozwijaniu służą zabawy wymagające wizualnego różnicowania
obiektów.


2. Charakterystyka orientacji w czasie i przestrzeni

Dziecko w wieku przedszkolnym ujmuje czas subiektywnie, czego przejawem jest egocentryzm czasowy. Dziecko stawia w
centrum zdarzeń rozgrywające się w teraźniejszości i dotyczące jego samego. Obiektywizacja czasu rozpoczyna się wraz
z opanowaniem miar czasu. Dziecko najpierw orientuje się w porach dnia, roku, potem w dniach tygodnia, wreszcie
w godzinach. Orientacja w czasie ujawnia się w uświadamianiu sobie kolejności występowania zdarzeń, umiejętności
ich przewidywania , określaniu czasu trwania oraz w rozumieniu i używaniu słów do określania relacji czasowych.
Dzieci w 3.r.ż. mają problem ze spostrzeganiem kolejności zdarzeń. E.Clark wyróżnił 6 stadiów w rozwoju umiejętności
wyrażania relacji czasowych:
a) dziecko zaczyna opisywać następstwo dwóch zdarzeń w czasie używając krótkiego, prostego zdania na opisanie
każdego z nich. Zdania podawane są w porządku chronologicznym;
b) dziecko używa do opisywania relacji czasowych zdań złożonych współrzędnie: zaczyna łączyć za pomocą spójnika
wypowiedzi; zdarzenia nadal w porządku;
c) dziecko zaczyna szukać alternatywnej konstrukcji do opisywania dwóch zdarzeń: na pierwszym miejscu stawia drugie
zdarzenie , zaś o drugie zdarzenie umieszcza w drugim zdaniu;
d) dziecko opisując zdarzenia nie kieruje się porządkiem ich występowania w czasie; stosuje dwa rodzaje kontrukcji:
zdania współrzędnie i porzędnie złożone.
e) dziecko stosuje wiele różnych kontrukcji podrzędnych służących wyrażaniu następstwa czasowego np. przed, po, kiedy
f) szyk opisywania koresponduje z chronologicznym porządkiem wydarzeń.
Dziecko w wieku 2.3. r.ż. rozumienie takie określenia jak "wczoraj", "jutro".

Orientacja w przestrzeni zależy od takich sprawności jak koordynacja między zmysłami; zdobycia poczucia stałości
otaczających obiektów; rozwoju sprawności lokomocyjnych i manipulacyjnych; opanowania nazw służących opisywaniu
relacji przestrzennych. W wieku przedszkolnym dziecko potrafi rozpoznawać miejsca i opowiadać o nich.
Poszczególne miejsca wiąże z osobami, obiektami i zdarzeniami.
3. Dziecięce myślenie przyczynowo-skutkowe

Chodzi o ujmowanie sekwencjii zdarzeń w czasie, dostrzeganie i rozumienie transformacji obiektów i zwracanie
uwagi na różnice między stanami początkowymi i końcowymi. Sposób wyjaśniania przez dziecko przycyznowości cechuje
inteligenty EGOCENTRYZM oraz brak różnicowania między tym co zewnętrzne(fizyczne) a tym co wewnętrzne (psychiczne).
Zdaniem Piageta dziecko miesza prawa fizyczne z prawami moralnymi, determizm z powinnością. Wyjaśniając zjawiska
dziecko odnosi się do własnej aktywności zgodnie z modelem własnego działania. Dziecko przejawia tendecje by
traktować rzeczy jak żywe i wyposażone w intencje jak ono samo; zwierzętom przypisuje przeżycia i myśli, których
samo doświadcza. Dziecięcy EGOCENTRYZM BEZPOŚREDNI lub POŚREDNI przejawia się w animizacji, anotropomorfizacji i
artyficjalizmie; stoi u podstaw dziecięcego rozumienia przyczynowości. Dziecko korzysta również z AKOMODACJI -
dziecko zestawia obok siebie stwierdzenia według praw wyobraźni, a nie według praw logiki. Dziecko zawsze twierdzi,
a nigdy nie udowadnia, gdyż sądzi, że inni myślą tak samo jak ono.

4. Zabawa symboliczna

Rozwija się biorąc początek z prostrzych form aktywności dziecka i zawsze zakłada zastępowanie zastępowanie
jednych przedmiotów drugimi, a więc rozumienie relacji znaczący-znaczony. Zabawa symboliczna służy ćwiczeniu
wyobraźni. Piaget wyróżnił dwa stadia w rozwoju zabawy:
a) w stadium I zachodzi: projekcja symbolicznych schematów na nowe obiekty; rozdział między indeksami i działaniami;
kombinacja symboli.
b) w stadium II zabawa symboliczna staje się uporządkowana; następuje odtwarzanie rzeczywistości w zabawie, a role
uczestników stają się nawzajem dopełniające. Zabawy takie są stopniowo wypierane przez gry z regułami. W zabawach
symbolicznych dzieci używają wielu przedmiotów, które zastępują właściwe i pozwalają różnicować między elementami
oznaczanymi i oznaczającymi. Coraz bardziej wiąze się z przyjmowaniem ról i związanymi z nimi reguł.

5. Charakterystyka rysunku dziecka

Trend rozwojowy prowadzi od bazgrot do symboli graficznych. BAZGROTY dziecięce mają początkowo charakter
nieprzedstawiający i są wynikiem pozostawiania śladów ołówka na papierze. Bazgroty przedstawiające pojawiają się
gdy dziecko potrafi rysować proste kształty geometryczne. Zdaniem C.Golomb proste kształty to wspornik pamięci
- pomagają w przypomneniu co grafika przedstawia. W tym czasie ogólną fukcję symboliczną pełni GŁOWONÓG - czyli
kombinacja okręgu i lini prostych. Jest ona używana zarówno do przedstawiania postaci ludzi jak i zwierząt.
Zestawiając proste kształty dzieci rysują to, co wiedzą o danym obiekcie. W okresie średniego dzieciństwa
dokonuje się rozwój symbolicznego przedstawiania rzeczywistości w rysunku.

6. Charakterystyka rozwoju emocjonalnego i społecznego

Osiągnięcia dzieck w dziedzinie rozwoju poznawczego, językowego i obrazu własnej osoby to podstawa dla rozwoju
emocjonalnego. Między 2., a 6. r.ż. dziecko coraz lepiej rozumie własne emocje i innych. Młodsze dzieci
przedszkolne potrafią właściwie ocenić przyczyny podstawowych reakcji emocjonalnych. Jednak są skłonne zwracać
bardziej uwagę na czynniki zewnętrzne wywołujące emocje. Nabywają umiejętności zaradcze, które pozwalają im
manipulować zachowaniami i uczuciami innych osób przez wyrażanie własnych emocji. Wzrastająca świadomość i
stosowanie odpowiednich procedur zaradczych sprawia, że wybuch złości przedszkolaków jest rzadszy. Znaczący
wpływ mają tu dorośli, którzy zachęcają do wyrażania pozytywnych emocji. W 2.-3.r.ż. pojawiają się emocje tj:
duma, wstyd, wina, zazdrość, zakłopotanie.
Rozwój społeczny:
a) integrowanie się dzieci w grupę społeczną, często określane mianem socjalizacji
b) kształtowanie się jednostki w grupie czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorów przeżywania, myślenia,
działania w sytuacjach.
Proces socjalizacji prowadzi do opanowania przez jednostkę wiedzy o swojej grupie oraz wiedzy o rolach społecznych,
a takze do opanowania przyjętych w tej grupie standardów i wartości. Dla dziecka w wieku przedszkolnymn dobrą
szkołą uczenia się są zabawy. Urzeczywistania to potrzeby, realizuje motywy działania. Szczególnie ważne są
zabawy w role, które pozwalają odkrywać reguły związane z daną rolą. Ewolucja zabawy to ewolucja stosunku dziecka
do reguł.

7. Rozwój empatii wg Hoffmana

Stadium 1: przypada na 1.r.ż. kiedy dziecko nie jest świadome istnienia innych osób. Niemowle krzyczy gdy słyszy
kszyk innych osób - "emocjonalne zarażenie"; jest to zachowanie pokrewne reakcjom wrodzonym; dziecko może nie
rozumieć przeżyć innych osób jednak odpowiada jeśli czuje to samo.
Stadium 2: w 2.r.ż. dziecko jest świadome samego siebie jako odrębnej jednostki i jego reakcje na przezycia
innych zmieniają się. Jest w stanie odwrócić uwagę od siebie i skupić uwagę na kimś innym. Ma jednak trudności
w utrzymaniem punktu widzenia innej osoby.
Stadium 3: dziecko coraz lepiej rozumie polecenia językowe i inne symbole. Dzięki językowi może empatyzować
z ludźmi. Informacje z opowieści czy telewizji skłaniają dzieci do empatyzowania z ludźmi, których nie znają.
Stadium 4: 6. a 9.r.ż. dziecko dostrzega, ze inni mają właśne przeżycia; zaczynają skupiać się na ogólnych
możliwościach innych osób, ich władzy, chorobach, ale nie na ich przeżyciach.

8. Negatywne zachowania

Widać zachowania takie jak agresja i brak posłuszeństwa. AGRESJA - działanie, które jest podejmowane w intencją
uszkodzenia innym. Agresja pojawia się w rozwoju dziecka gdy zaczyna ono rozumieć, ze może być przeczyną
zmartwień innych osób. Przejawiają się dwie formy agresji:
a) instrumentalna - wsytępuje w dązeniu do osiągnięcia czegoś upragnionego: przedmiotu, miejsca. Dziecko może
popychać, uderzać.
b) wroga - "agresja zorientowana na osobę" czyli sprawianie bólu innej osobie.
Chłopcy są bardziej agresywni niż dziewczynki . Chłopcy są bardziej skłonni bić się, popychać, obrażać, grozić
pobiciem. Róznice te powiększają się w 2. i 3.r.ż.

9. Moralność dziecka

Początki moralnego rozwoju wiązą się z poznaniem reguł obowiązującyh w grupie społecznej, odróżnianiem dobra
i zła oraz doświadczeniem poczucia winy i wstydu. Rozwój moralny postępuje od dostosowania się do nakazów
i zakazów do zachowania zgodnego z normami społecznymi. Początkowo respektuje nakazy dorosłych aby uniknąć kary
stara się być posłuszne osobom , które mają władzę. Starsze dzieci traktują zachowanie zgodne z regułami jako
instrument do uzyskania nagrody: zadowolenia innych i zaspokojenia własnych dążeń. Występuje MORALNOŚĆ
HETERONOMICZNA - dziecko kieruje się zasadą realizmu moralnego. W odróznianiu dobra i zła przewodnikiem jest
sumienie. Jest to zbiór norm i wartości, w które człowiek wierzy i do których chce dostosować swoje postępowanie.