Podstawy prawa zabezpieczenia społecznego
Pomoc społeczna
dr Eliza Mazurczak-Jasińska
Pomoc społeczna  podstawa prawna
ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
(Tekst jedn.: Dz. U. 2015 r. poz. 163)
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa,
mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie
trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
(art. 2 ust. 1 UPS)
Prawnomiędzynarodowe z
ródła prawa do pomocy/ opieki
społecznej:
� Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 1961 r., art. 13 prawo
do pomocy społecznej;
� Wspólnotowa Karta Socjalna Praw Podstawowych Pracowników z
1989 r.;
� Karta Praw Podstawowych UE;
� Rozporządzenie Parlamentu EU i Rady Nr 883/2004 z 29
kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego.
� Inne akty: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, Międzynarodowy Pakt Praw
Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r.,
Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 1989 r., umowy
bilateralne (np. z Bułgarią, Węgrami, Finlandią,
Niemcami).
Zadania pomocy społecznej (art. 15 UPS)
1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą
świadczeń;
2) pracy socjalnej;
3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury
socjalnej;
4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na
świadczenia z pomocy społecznej;
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb
społecznych;
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i
samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy
społecznej spoczywa na jednostkach samorządu
terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w
zakresie ustalonym ustawą.
Zasady pomocy społecznej
1. Zasada subsydiarności (pomocniczości):
a) zasada subsydiarności jako zasada organizacji pomocy
społecznej;
b) zasada subsydiarności jako zasada przyznawania
pomocy.
Zasady pomocy społecznej (c.d.)
2. Zasada współdziałania (art. 4, art. 11 ust. 2 UPS);
Kontrakt socjalny jako szczególna forma współdziałania
w poprawie sytuacji bytowej (art. 108 UPS)
Zasady pomocy społecznej (c.d.)
3. Zasada poszanowania godności człowieka
4. Zasada indywidualizacji
5. Zasada uznaniowości
6. Zasada adekwatności potrzeb do celów i możliwości
pomocy społecznej
Ogólne przesłanki przyznania świadczeń pieniężnych z pomocy
społecznej:
��spełnienie kryterium dochodowego (z wyjątkami określonymi w
art. 8 ust. 1 UPS)
��przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów
wymienionych w art. 7 pkt 2-15 UPS lub innych okoliczności
uzasadniających udzielenie pomocy społecznej, np. sieroctwo,
bezdomność, bezrobocie, zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa,
klęska żywiołowa lub ekologiczna.
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z
zastrzeżeniem art. 40, 41, 53a, 78 i 91, przysługuje:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza
kwoty 542 zł zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie
gospodarującej,
2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza
kwoty 456 zł zwanej kryterium dochodowym na osobę w
rodzinie,
3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium
dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej kryterium
dochodowym rodziny.
Dochód
�� suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku;
�� lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony;
�� bez względu na tytuł i z
ródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
�� pomniejszona o: miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób
fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne
oraz kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
(art. 8 ust. 3 UPS)
Pojęcie rodziny w ustawie o pomocy społecznej:
osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w
faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące
(art. 6 pkt 14 UPS)
Przez osobę samotnie gospodarującą rozumiemy osobę
prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu
m.in.:
�� ubóstwa;
�� sieroctwa;
�� bezdomności;
�� bezrobocia
�� niepełnosprawności;
�� długotrwałej lub ciężkiej choroby;
�� przemocy w rodzinie.
(art. 7 UPS)
Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej
Świadczenia pieniężne, np. zasiłek stały, pomoc
na usamodzielnienie się oraz na kontynuowanie
Świadczenia niepieniężne, np. składki na
nauki.
ubezpieczenia społeczne, usługi opiekuńcze .
(art. 36 pkt 1 UPS)
(art. 36 pkt 2 UPS)
Świadczenia z pomocy społecznej
nieposiadające statusu publicznego
posiadające status publicznego
prawa podmiotowego, ale będące
prawa podmiotowego, ale organ przyznawane w ramach uznania
posiadające status publicznego
zadaniem obowiązkowym gminy,
działa w ramach uznania administracyjnego, np. zasiłki
prawa podmiotowego, np. zasiłek
przyznawane w ramach uznania
administracyjnego, np. zasiłek
celowe specjalne
stały
administracyjnego, np. zasiłki
okresowy
celowe
Świadczenia z pomocy
społecznej
okresowe, np. zasiłek okresowy jednorazowe, np. zasiłek celowy
Świadczenia z pomocy
społecznej
zwrotne, np. zasiłek okresowy
bezzwrotne, np. zasiłek stały
(art. 41 ust. 2 UPS)
Zasiłek stały (art. 37 UPS)
Warunki przyznania prawa :
��pełnoletniość;
��całkowita niezdolność do pracy z powodu wieku (osiągnięcie
wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art.
27 ust. 2 i 3 ustawy z o emeryturach i rentach);
��całkowita niezdolność do pracy z powodu niepełnosprawności;
��dochód niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie
gospodarującej lub osoby w rodzinie;
��brak przesłanek negatywnych.
Zasiłek stały c.d.
Wysokość :
� różnica pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem osoby lub
rodziny,
� dolna granica: 30 zł miesięcznie,
� górna granica: 529 zł miesięcznie.
(art. 37 ust. 2, 3 UPS)
Zasiłek okresowy (art. 38 UPS)
Warunki przyznania prawa:
��w szczególności: długotrwała choroba, niepełnosprawność,
bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do
świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego;
��kryterium dochodowe;
��brak przesłanek negatywnych.
Zasiłek okresowy c.d.
Wysokość:
� w granicach różnicy między kryterium dochodowym a dochodem
osoby lub na osobę w rodzinie, nie mniej niż 50 % tej różnicy;
� górna granica: 418 zł miesięcznie;
� dolna granica: 20 zł miesięcznie.
Zasiłek celowy ( typowy )  art. 39 UPS
Warunki przyznania prawa:
cel: zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej;
�� występowanie potrzeby;
�� kryterium dochodowe;
�� decyduje uznanie organu.
Zasiłek celowy ( typowy ) c.d.
Wysokość :
określana w granicach uznania organu; granice: potrzeby
wnioskodawcy oraz cele i możliwości pomocy społecznej.
Zasiłek celowy ( nietypowy )  art. 40 UPS
Warunki przyznania prawa:
��poniesienie straty w wyniku zdarzenia losowego;
��poniesienie straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej;
��kryterium dochodowe lub bez względu na dochód.
Może nie podlegać zwrotowi.
Specjalny zasiłek celowy (art. 41 UPS)
Warunki przyznania prawa:
��cel: zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej,
��występowanie potrzeby,
��stwierdzenie szczególnie uzasadnionego przypadku,
��dochody przekraczające kryterium dochodowe.
Wysokość specjalnego zasiłku celowego: kwota nieprzekraczająca
kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub
rodziny.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze
są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z
rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby
ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.
Warunki przyznania prawa do obligatoryjnych usług opiekuńczych
lub specjalistycznych usług opiekuńczych:
��osoba samotna (osoba samotnie gospodarująca, niepozostająca w
związku małżeńskim i nieposiadająca wstępnych ani zstępnych),
��z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagana jest
pomoc innych osób,
��brak takiej pomocy.
Warunki przyznania prawa do fakultatywnych usług opiekuńczych
lub specjalistycznych usług opiekuńczych:
��z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagana jest
pomoc innych osób,
��brak takiej pomocy,
��niezamieszkiwanie z małżonkiem, wstępnymi i zstępnymi.
Usługi opiekuńcze obejmują:
��pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych,
��opiekę higieniczną,
��zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz,
��w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Rada gminy określa, w drodze uchwały:
��szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi
opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze,
��szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od
opłat,
��tryb ich pobierania.
Dom pomocy społecznej (DPS)
Warunki umieszczenia w domu pomocy społecznej:
��wymaganie całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub
niepełnosprawności,
��brak możliwości samodzielnego funkcjonowania w codziennym
życiu,
��usługi opiekuńcze są niewystarczające.
Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są
przeznaczone, dzielą się na domy dla:
1) osób w podeszłym wieku;
2) osób przewlekle somatycznie chorych;
3) osób przewlekle psychicznie chorych;
4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
6) osób niepełnosprawnych fizycznie,
7) osób uzależnionych od alkoholu.
Zasady odpłatności za pobyt w DPS:
� mieszkaniec domu wnosi opłatę w wysokości nieprzekraczającej
70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich
przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 %
tego dochodu;
� małżonek, zstępni przed wstępnymi wnoszą opłatę zgodnie z
umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 ustawy;
� gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy
społecznej wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim
kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami
wnoszonymi przez te inne osoby.