ISSN 1234  8112
TrzydzieS
ci lat encykliki HUMANAE VITAE - podsumowanie
Bilans trzydziestolecia
Ks. Władysław Gasidło
Przez cały miniony rok w sobie ten nieprzeparty imperatyw, e dząc, Ojciec Świąty s kces nie od-
zamieszczaliS
my artykuły jest to jego obowiązek, mimo głosów niósł. O wiele wa niejsze jest to, co
zachęcające do refleksji sprzeciw , jakie dochodziły do niego Matka Teresa powiedziała w dr giej
nad znaczeniem encykliki z ró nych stron. Świadczą o tym sło- cząści wspomnianego zdania - Paweł
 Humanae vitae . wa Ojca Świątego wypowiedziane j VI pozostał wierny. Wierny Chryst -
Kończymy ten cykl artykułem po ogłoszeni encykliki: Pierwszym sowi i Kościołowi, a z tej wierności
ks. Władysława Gasidły, cz ciem, które wypełniło nasze ser- nie mo e nigdy wyniknąć zło. Nieraz
mając nadzieję, ce, było pocz cie ogromnej odpowie- stawia sią pytanie: Wiącej dobra czy
że pomogliS
my Wam, dzialności. Poddaliśmy nasze s mie- zła wynikło z tego dok ment ? Z wier-
Drodzy Czytelnicy, nie całkowicie głosowi prawdy, ności Bo ej Prawdzie nie mo e nigdy
lepiej zrozumieć treS
ci starając sią interpretować normy Bo e wyniknąć zło, nawet wtedy, kiedy
zawarte w tym ważnym w skomplikowanym problemie a ten- zb ntowani odchodzą i kiedy obra e-
i wciąż aktualnym tycznej miłości l dzkiej, w zasadniczej ni, czy rozczarowani słabną w swoim
dokumencie KoS
cioła. str kt rze instyt cji mał eństwa, re- zaanga owani w Kościół i oddalają
spekt jąc godność osobistą mał on- sią od niego.
ków i ich powołanie w sł bie ycia,
Dokończenie na s. 4-5
Encyklika Humanae vitae nazywa- jak te świątość chrześcijańskiego
na jest cząsto dok mentem profetycz- mał eństwa. Nie mieliśmy wątpliwo-
W tym numerze:
nym - proroczym. Nie lega wątpliwo- ści co do naszego obowiązk zabrania
l
głos w sform łowani takim, jakie
ści, e prorokiem był tak e ten, kto ją
l
znalazło wyraz w obecnej encyklice.
ogłosił. Nie zapominajmy jednak, e
prorok, to nie tylko ktoś, kto przepo-
wiada przyszłość, ale tak e człowiek,
l
Matka Teresa z Kalk ty powiedzia-
który mówi w imieni Boga, głosi Jego
ła kiedyś: Bóg nie żąda, bym odnosiła
orądzie i wskaz je właściwą drogą.
l
Taką właśnie rolą pełnili prorocy Sta- sukcesy, ale pragnie, bym była Mu
wierna. W świetle tego wyznania mo -
rego Testament ; takim prorokiem był
l
równie patron Pawła VI - Jan Chrzci- na by zapytać, jak z p nkt widzenia
ciel, który napominał, nawoływał i po- minionego trzydziestolecia spogląda-
my dziś na encykliką Humanae vitae.
czał. Bardzo cząsto prorocy tak e
cierpieli - spotykamy sią z tym w Sta- Ze słów Ojca Świątego wynika, e nie
l
rym i Nowym Testamencie, jak rów- chodziło m o s kces w kształcie ta-
A za miesiąc m.in:
niej pop larności. Tr dno posądzać
nie w historii Kościoła. Na pewno
Paweł VI prze ywał wielkie wewnątrz- Pawła VI o takie nastawienie, zresztą
jego decyzja nie spotkała sią z po-
ne zmagania i rozterki, decyd jąc sią
wszechnym znaniem i po l dzk są-
na op blikowanie encykliki i nosząc
PRAKTYKA
rzedstawiona poni ej karta po terpretacją cykl . Poniewa jest to j wszechniania NPR, tak e promocja
chodzi od karmiącej matki szes- trzeci cykl po porodzie (a pierwszy karmienia ekologicznego jest jednym
Pnastomiesiącznego dziecka. ow lacyjny) obraz śl z jest j do- z naszych podstawowych celów.
W cykl tym (w okolicach dnia 32) na- syć stabilizowany, zaś temperat ra Badania przeprowadzone przez
stąpiła pierwsza po porodzie ow lacja. przed ow lacją trzym je sią na dość współprac jącego z CCL dra Willia-
Wcześniej kobieta ta miała j dwa niskim poziomie, co jest charaktery- ma Taylora wykazały, e w gr pie 55
cykle bezow lacyjne: 25-cio i 28  styczne dla matek karmiących. Typo- matek przestrzegających zasad ekolo-
dniowy. wa dla cykli przejściowych jest tak e gicznego karmienia piersią (podają-
Zaobserwowanie powrot płodno- krótka faza l tealna (od pierwszego cych wyłącznie pierś przynajmniej do
ści po porodzie (podobnie jak niere- dnia wzrost temperat ry po ow lacji szóstego miesiąca ycia dziecka, kar-
g larności pojawiające sią w okresie do ostatniego dnia przed kolejną mie- miących  na ądanie , nie mniej ni 9
premenopa zy) stanowi cząsto pewien siączką)  trwała ona 8 dni. Faza III razy dziennie w pierwszych trzech
problem dla czących sią metod nat - zaczyna sią wieczorem 35 dnia cykl miesiącach, śpiących ze swymi dzieć-
ralnego planowania rodziny (to wła- (wedł g reg ły R), a  ostro niejsza mi w nocy) średni czas od porod do
śnie od świe o pieczonych rodziców reg ła C pozwala wyznaczyć ja dzień wystąpienia pierwszej miesiączki wy-
otrzym jemy bardzo d o próśb o radą póz
niej. nosił 15,9 miesiąca, natomiast w całej
i o materiały). Dlatego właśnie s ge- Karta ta obraz je kilka zagadnień: gr pie badanych (144 matki  wśród
r jemy, by mał onkowie j wcześniej 1. Domowy kurs naturalnego pla- tak e takie, które nie karmiły ściśle
na czyli sią prowadzenia i interpreto- nowania rodziny mo e być dla mał on- wedł g reg ł) okres ten wyniósł 12,8
wania obserwacji, by w tych tr dnych ków dobrym z
ródłem wiedzy, nawet w miesiąca.
okresach mieli jakieś podstawy i p nkt tr dnej syt acji powrot płodności po 3. W pewnych syt acjach obser-
odniesienia. porodzie. wacje wewnątrzne (śl z i szyjka) mogą
Tą kartą przysłała pani, która czy- 2. Ekologiczne karmienie piersią być bardziej pomocne ni sama obser-
ła sią metody objawowo  termicznej rzeczywiście wydł a okres nat ralnej wacja zewnątrzna śl z .
z Domowego kursu NPR (informacje niepłodności poporodowej. Tak e dla- 4. Dobrze jest, jeśli mał onkowie
na s. 14) i nie miała okazji osobiście tego  a przede wszystkim mając na wiedzą, jak interpretować wzajemnie
zetknąć sią z instr ktorami NPR. wadze korzyści dla dziecka - na k r- z pełniające sią objawy płodności.
Zwróćmy wagą na wzrost tempera- sach prowadzonych prze Ligą Mał eń-
t ry w dniach 21  24  właścicielka stwo Mał eństw poświącamy wiele
karty skr p latnie odnotowała je jako wagi tem zagadnieni . Obok po-
zakłócone (zatem nie bierzemy ich pod
wagą); za wa yła tak e wystąp ją-
cy w tym czasie wyraz
ny śl z bardziej
płodnego typ (rozciągliwy), co
pewniło ją, e nie weszła jeszcze
10 15 20 25 31 1 5 10 15 20
w fazą niepłodności powo lacyjnej.
Gdyby polegała tylko na temperat -
rze, mogłaby mylnie sądzić, e zaczą-
3
ła sią j faza III.
2
4
1
Mimo e właścicielka karty zawsze
6 3
2
1
najpierw dokonywała obserwacji ze-
5
wnątrznych, były one tak niejasne, e
w niektórych dniach nawet ich nie za-
m m m L L L L L
pisywała. Jednak z powodzeniem na-
L L L R R R L R R R R R R R R R R R R R R R R R L L L
czyła sią polegać na wewnątrznych
P P P
S 1 2 3 4
obserwacjach śl z oraz szyjki maci-
t t t t/mt/mt/mt/m t t/mt/mt/m t t t t/m t t/mt/mt/mt/m m m t t/mt/mt/mt/mt/m t t t t
cy  zwróćmy wagą, e są one pro-
wadzone bardzo skr p latnie. Wza-
Faza lutealna: 8 dni
jemne potwierdzanie sią ró nych
11-go dnia cyklu dziecko skończyło 16 m-cy
objawów pozwala na dokładniejszą in-
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
O NAS
y sią GoS
ciowi Niedzielnemu i Redak- plan jemy: stopniowo zwiąkszyć ob-
torce dział  W naszym dom   Pani jątość do 20 stron (w tym rok mo e
Ewie Bab chowskiej, która jest bar- w co dr gim n merze); wystarać sią o
dzo otwarta na współpracą, dziąki to, eby listonosz przynosił Państw
czem od jakiegoś czas nasi a to- Fundamenty Rodziny na przełomie
rzy pojawiają sią na  Gościowych miesiący, na które są datowane, a nie
(i gościnnych) łamach  patrz n mer (co sią nam zdarzyło i tym razem) 
rodzy Czytelnicy i Przyja- noworoczny. na początk miesiąca nastąpnego; no
ciele. Koniec rok to czas ró - W efekcie powstaje dzieło tworzo- i nadal powiąkszać nakład. Na razie ze
Dnych remanentów  dostos j- ne z pełnie społecznie  tym bardziej wzglądów finansowych i organizacyj-
my sią i my do tej powszechnej mody. jest nam miło, gdy słyszymy (od cza- nych wcią pozostaniemy przy obec-
Za nami (j ? dopiero?) piąty rok wy- s do czas ) głosy wyra ające zna- nej szacie graficznej: bez kolorowej
dawania Fundamentów Rodziny. nie dla wyników naszej pracy. okładki i ró ne odcienie szarości.
Wcią sią czymy, ale jakąś poprawą A co nam sią marzy? Żebyście Pań-
chyba widać? Zaczynaliśmy skromnie: I stwo mieli wiąkszy dział w powsta-
10  12 stron - głównie przedr ki, bo- Co dobrego wydarzyło sią w ostat- wani kolejnych n merów, pisząc do
wiem w początkowym zamyśle nasze nim rok ? Przede wszystkim dziąki nas cząściej o swoich rodzinnych do-
pisemko miało dostąpniać polskim gron yczliwych i wiernych Czytel- świadczeniach (na ka dy list, nawet
czytelnikom (przede wszystkim ników dało sią zwiąkszyć nakład  najkrótszy, rz camy sią jak wygłodnia-
czestnikom prowadzonych przez Ligą obecnie rozchodzi sią około tysiąca łe bieszczadzkie wilki). Żeby znalazło
Mał eństwo Mał eństw k rsów na- egzemplarzy ka dego n mer . Wysy- sią wiącej osób, które pomogą nam w
t ralnego planowania rodziny) artyk - łamy pismo wszystkim czestnikom kolporta , zamawiając przynajmniej
ły z amerykańskiego bi letyn CCL naszych k rsów, którzy póz
niej cząsto 10 egzemplarzy kolejnych n merów
Family Foundations. Z czasem trochą odnawiają pren meratą; otrzym ją je (to najtańszy sposób otrzymywania
sią roztyliśmy (w porywach do 20 ci, którzy zamówili komplet materia- Fundamentów, bo taka osoba dostaje
stron), dopracowaliśmy sią własnego łów Kursu domowego NPR; jest sporo dla siebie jeden darmowy egzemplarz.
profil (mam nadzieją) i grona kilk osób, które kolport ją Fundamenty w Aha... i ebyśmy stali sią wielko-
wiernych współpracowników, wzrósł swoim środowisk  najcząściej w pa- nakładowym, kolorowym i błyszczą-
te nakład. rafiach. W ten sposób docieramy na- cym ogólnopolskim magazynem, z sie-
wet do Norwegii i do Chicago. Wszyst- cią korespondentów w najdalszych
kim Wam jesteśmy niezmiernie zakątkach Polski (najciekawsze rzeczy
Chciałbym krótko napisać, jak po- wdziączni  nie chodzi nam, bowiem niekoniecznie dzieją sią w Warszawie)
wstaje nasz dw miesiącznik. Funda- o robienie pisma dla niego samego, ale i eby mo na było zorganizować wiel-
menty są redagowane przy minimal- o jeszcze jeden sposób propagowania ki zjazd naszych czytelników na jakiejś
nych nakładach finansowych: nie odpowiedzialnego rodzicielstwa i war- połoninie, hali czy innej prerii...
mamy bi ra, redakcji, etatowych pra- tości rodzinnych  a mówiąc bardziej Hola, hola! (...j wiem - to dlate-
cowników, nie płacimy nikom hono- wzniośle: o b dowanie cywilizacji mi- go, e piszą te słowa o wpół do dr -
rariów. Tworzone są przy komp terze łości, która rodzi sią w rodzinach. Ka - giej w nocy) Zatem  raz jeszcze ser-
stojącym na bi rk o wymiarach dy z Was ma w tym swój dział. decznie dziąk jąc za Waszą dobroć 
120x60 cm w prywatnym mieszkani egnam sią z Państwem i yczą speł-
we wsi Kopaliny na poł dni Polski. I nienia sią w nowym rok równie nie-
A
ączność z wielkim światem trzym - Wierni słowom Wieszcza, którego okiełznanych marzeń. Teraz j wie-
jemy przede wszystkim dziąki Inter- wspominaliśmy przez cały rok, stara- cie, Kochani, dlaczego tem tekstowi
netowi. Bezinteresowną informacją my sią  mierzyć siły na zamiary, nie towarzyszy ten nieco oszołomiony
o Lidze i o naszym piśmie sł ą od cza- zamiar podł g sił . A e zamiary z radości aniołek...
s do czas katolickie pisma  szcze- mamy skromne, to i (równie skrom-
gólnie wdziączne wspomnienie nale- nych) sił te na ogół wystarcza. Zatem
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
!
Rys. Beata Piskór
MAŁŻEŃSTWO
dr Henryk Jarosiewicz
wypowiedziach na temat nym impasie w dysk -
nat ralnego planowania ro- sji z oponentami. Oto
Wdziny da sią za wa yć zna- narzekający na metody
mienny dw głos. Z jednej strony wy- NPR zwracają wagą, i
powiadają sią na ten temat lekarze mał eństwa praktyk jące
i inni specjaliści, a z dr giej strony  je mają - statystycznie
sami mał onkowie. Jak w adnej in- rzecz biorąc - wiącej dzieci stos jące
nej dziedzinie  mądrca szkiełko i oko antykoncepcją. Ma to  zdaniem kry-
Rys. Beata Piskór
nie zastąpi t taj  cz cia i wiary . Aby tyków - świadczyć o małej sk teczno-
pogodzić jeden i dr gi p nkt widze- ści metody. Owszem  tr dno sią nie g ły relacji mał eńskiej, którą mo na, w
nia, w analizie psychologicznej zwra- zgadzać z faktami, e rodzą sią dzieci. ślad za na czaniem Jana Pawła II, okre-
camy wagą na aspekt ilościowy i ja- Có jednak oznaczają te fakty? Mo - ślić jako komplementarność, czyli wza-
kościowy stosowania metod NPR. na by sią odwołać do takiego porów- jemne dopełnianie sią mał onków. Zja-
Ilość obejm je to, co zewnątrznie mie- nania: wśród osób zdrowo sią od y- wisko to dotyczy zarówno dopełniania sią
rzalne, co da sią policzyć. Chodzi zwy- wiających jest znacznie wiącej w wymiarze bytowym: jesteśmy sobie po-
kle o dzietność (liczbą dzieci w rodzi- zdrowych, ni wśród od ywiających trzebni, jak i w wymiarze psychologicz-
nie), o począcia w czasie zaplanowanym sią z
le. Czy chcemy przeczyć takim nym: tr dno nam prze ywać szcząście
l b nie (sk teczność metod). Jakość jest faktom? Rzeczywiście, wśród par sto- poza sobą.
elementem równie obiektywnym, s jących nat ralne planowanie rodzi-
a jej  miernikiem jest l dzka świa- ny średnia dzietność waha sią miądzy I
domość. Dziąki introspekcji, czyli ob- 2,5 a 3,0 dziecka na rodziną (wedł g Kl czem dla zroz mienia komple-
serwacji wewnątrznej, doświadcza sią badań własnych a tora). Zaś średnia mentarności po ycia seks alnego jest do-
ró nych cz ć związanych z prakty- dzietność w pop lacji wynosi około strze enie specyficznych ró nic w osią-
kowaniem metod. 1,5 dziecka na rodziną. Czy to nie jest gani zadowolenia i przyjemności
Poza aspektem ilościowym i jako- zatem tak, e pary nie stos jące metod w relacjach miądzy mą czyzną a kobietą.
ściowym zachowania mał onków, czy- nat ralnych są  zagłodzone ? Czy nie Specyfiką relacji seks alnej Karol Woj-
li poza dwoma opisami syt acji: opisem nale y stwierdzić, e - po prost - za- tyła jm je nastąp jąco: Kobieta chce
zewnątrznym i opisem wewnątrznym, mierają one, podczas gdy pary yjące raczej doznawać miłoS
ci, by mogła miło-
mo na jeszcze mówić o ich postąpo- w zgodzie z normami etycznymi roz- wać. Mężczyzna raczej chce miłować, aby
wani moralnym. Chodzi o to, czy wijają sią prawidłowo?! mógł doznawać miłoS
ci ( MiłoS
ć i odpo-
mał onkowie spełniają sią stos jąc Lecz mo e jednak cierpi na tym at- wiedzialnoS
ć, str.161). Trzeba odró niać
metody. Postąpowanie takie, nasze mosfera w mał eństwach praktyk jących te dwa aspekty: doznania i akty miłości,
spełnienie, mo na przeło yć na kate- nat ralne planowanie rodziny? Badania gdy dotyczą one dwóch odrąbnych władz
gorie ilości i jakości, ale samo ono empiryczne przeczą tem . Są to bowiem człowieka: intelekt i woli, tj. poznawa-
wykracza poza nie. Zaś właściwym pary zazwyczaj zadowolone ze swego nia i dą enia. Choć obie osoby dą ą do
odniesieniem dla jego oceny jest do- po ycia, aczkolwiek zdarzają sią wyjątki. wspólnego dobra (potomstwo, miłość)
bro, jakie w tym postąpowani jest Warto im sią przyjrzeć. Wśród 6 gr p i poznają siebie wzajemnie w relacji mi-
realizowane. Mał onkowie dą ą do mał eństw, które były poddane ocenie łości, to jednak dokon je sią to w odmien-
dobra, a wraz z tym prze ywają speł- (chodziło o styl wdra ania sią i stosowa- ny sposób. Pragnąc dobra, mał onkowie
nienie1 swego powołania. nia metod nat ralnej reg lacji począć)2 , osiągają je dwojako: mą czyzna kocha-
A
atwo za wa yć, e je eli nie bie- była równie gr pa mał onków, którzy jąc, kobieta bądąc kochaną3 . A to ozna-
rzemy pod wagą postaw yciowych skar yli sią na metody nat ralne. Dlacze- cza, e ró ni ich te sposób osiągania przy-
mał onków, znajd jemy sią w pozor- go? Powodem było nar szenie wa nej re- jemności.
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
"
Rys. Beata Piskór
MAŁŻEŃSTWO
I rań, nastąpnie doznaje (poznaje) ów brak zadowolenia, które mo e być
I sk tek, co przynosi m przyjemność. sk tkiem otwarcia sią tylko na dozna-
Stwierdzenie, e  kobieta chce do- Namacalnym sk tkiem w mał eństwie wanie. Tego zaś wiele kobiet sią ląka.
znawać , roz miemy w ten sposób, e jest potomstwo. Tekst Biblii podaje: Koncentracja na przyjemności, oraz
kobieta, dą ąc do swego spełnienia, Adam poznał swą żonę, a ona poczęła przecenianie jej brak , jest powodem
pragnie poznać mą a. Przyjm jąc (Rdz 2, 24). licznych fr stracji kobiet. Te zaś ko-
mą a, kobieta prze ywa zadowolenie Obdarzając sobą (swoim ciałem) biety, które za fały swej nat rze i cie-
z bycia matką l b z bycia osobą ko- oną, mą czyzna obdarza ją przyjem- szą sią zadowoleniem  osiągają rów-
chaną. Doświadczając zadowolenia nością. Dziąki jej świadectw jest nie przyjemność!
w sobie, w swoim ciele, doświadcza, świadom równie jej zadowolenia  Bywa równie i tak, e kobieta kon-
e jest kochana. Doświadcza równie jako sk tk swej aktywności i jako trol je syt acją właśnie po to, by  nie-
przyjemności zmysłowej. Doświadcza wytwor swej miłosnej twórczości. przyjmować nasienia. Odwraca sią
jej z pewnym opóz
nieniem, kiedy jej Jednocześnie - przyjemność doznawa- wówczas przeciwko swem zadowo-
waga zaczyna stopniowo obejmować nia własnego tylko ciała, poszerza on leni , bo t znow  jego war nkiem
 doznawane treści i prze ywać je. o przyjemność doznawania jej ciała. jest fne przyjmowanie wszystkich
Kobieta początkowo mniej tąskni do To  leczy go z zagra ającego egoizm doznań. Nawet wtedy, kiedy mą czy-
przyjemności - dą y raczej do zado- sz kania przyjemności w sobie. zna  wa a , to przecie kobieta
wolenia, zaś przyjemność odnajd je z kolei  wa a na mą czyzną, czyli
niejako przy okazji. kontrol je go jako potencjalnego daw-
Fakt, e wcześniej kobieta nie przy- cą ycia. Jest to p łapka, gdy przez
kłada tak d ej wagi do przyjemności,4 taką aktywność kobiety ods wa to,
nie oznacza, i jej nie odcz wa! Tym czego najbardziej pragnie (czyli y-
bardziej nie świadczy o tym, e jest jej cie)! Kobieta pragnąc dziecka  ląko-
 nie-przyjemnie . Po prost jest tak, wo nika począcia!
i kobieta koncentr je sią zasadniczo Wiąkszość nerwic na tle seks al-
na prze ywani zadowolenia. nym opiera sią o powy szy mechanizm
Jak przekłada sią to na zadowole-  zaparcia sią siebie . Ląk prowadzi do
nie obojga mał onków? Jeśli kobieta represji (czyli wyparcia) pragnień oraz
daje wyraz swojem zadowoleni , to nie pozwala na doświadczanie przy-
staje sią ono zadowoleniem wspólnym. jemności. W syt acji, kiedy kobieta
Są przecie jednym ciałem! Mało tego. ł przejm je w z pełności rolą mąską,
Mą , przyjm jąc świadectwo o tym za- I I czyli aktywnie kontrol je syt acją, pod
dowoleni , sam doświadcza nie tylko ową aktywnością jest tajony ląk. Jego
zadowolenia, ale i przyjemności! Po- Czasem bywa tak, e kiedy posz - sk tki są rozliczne. Przede wszystkim
znaje bowiem swą oną jako zadowo- k je sią zadowolenia  robi sią coś, co  ogromne niezadowolenie, nastąpnie
loną. A to jest właśnie dogłąbnie przy- prowadzi do coraz wiąkszego nieza- negacja roli kobiecej oraz tych zasad,
jemne! Trzeba pamiątać, i sens słowa dowolenia. Obserw jemy czasem które na tej roli sią opierają. Wreszcie
 przyjemność sprowadza sią do zja- dziecka, e im bardziej potrzeb je represja nat ralnych cz ć i związa-
wiska  przyjmowania ! To doprowa- sn , tym bardziej sią aktywiz je, czy- nych z tym f nkcji organizm kobiety.
dza nas j na ślad istoty dr giego prze- li... ods wa mo liwość sn . Trzeba ta- Czasem pojawia sią przestrojenie hor-
ycia, czyli prze ycia przyjemności. kiem dzieck pomóc, czyli  po prost monalne ze wszystkimi jego sk tkami.
 poło yć je do łó ka. Niedoświadczo- Trzeba t za wa yć, e wszelkie
ł ny rodzic widząc, e dziecko staje sią badania metodami  obiektywnymi ,
To czego doznajemy, i co poznaje- r chliwe, mógłby podjąć zabawą czyli oparte na pomiarach zewnątrz-
my, daje nam przyjemność. Poznaje- z nim, a jednak dziecko bądzie dra li- nych, stały sią powodem ogromnego
my równie specyficznie z wagi na we i niezadowolone z jego wysiłków. wypaczenia w spostrzegani zjawisk.
płeć. Mą czyzna kochając  poznaje, Analogicznie, łatwo mo na spro- Chodzi t głównie o to, e w pospoli-
jak wspomnieliśmy wy ej, owoc swej wokować narastające niezadowolenie tym przekonani mą czyzna osiąga
miłości, czyli zadowoloną oną. Ko- kobiety, kiedy zwróci sią jej wagą łatwiej przyjemność seks alną. Zapo-
bieta natomiast, bądąc kochaną, pozna- na posz kiwanie przyjemności. Strata mina sią, e jest to przyjemność towa-
je tego, który ją kocha. jest podwójna. Najpierw po stronie rzysząca egoistycznem zadowoleni ,
Stwierdzenie, i  mą czyzna ko- przyjemności. Aby jej doświadczyć, osiąganem nie w komplementarnej
cha, by doznawać , oznacza, e działa potrzeba przyjmować, a nie aktywnie relacji z oną. De facto nie jest to ta
on, nastawiając sią na pewien sk tek posz kiwać. To Adam poznał Ewą, przyjemność, której on sz ka!
zewnątrzny. Osiągając kres swych sta- a nie Ewa Adama. Po wtóre: narasta
Dokończenie na s. 7
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
#
MORALNOR
Ć
t ry teologicznej praca Jana Pawła II,
w której rozwinął ten najkrótszy trak-
Bilans
tat o człowiek zapisany w Księdze
Rodzaju.
I jeszcze jeden tekst: OpuS
ci czło-
trzydziestolecia
wiek ojca i matkę i złączy się ze swoją
żoną i będą oboje jednym ciałem.
na pójść jeszcze dalej i wymieniać ini- A tak już nie są dwoje, lecz jedno cia-
Dokończenie ze s. 1
cjatywy sł ące pomocą dzieciom po- ło. Co Bóg złączył , tego człowiek niech
Stoją wówczas przed szansą na zbawionym rodziców - czy to z powo- nie rozdziela (Rdz 2,24). Ten fragment
oczyszczenie sią w zetkniąci z praw- d faktycznego sieroctwa, czy ze Ewangelii kojarzy sią najcząściej
dą, której nie świadamiali sobie do- wzgląd na brak miłości w rodzinach. z nakazem nierozerwalności mał eń-
tąd w yci . Taka weryfikacja własnej Wszystkie te inicjatywy czerpią z bo- stwa, ale przecie dotyczy on równie
postawy jest bardzo potrzebna - zarów- gactwa na ki zawartej w Humanae vi- tego wszystkiego, co w mał eństwie
no prostym wiernym, jak i czonym tae, która tak wiele miejsca poświąca jest najtrwalsze - a taką powinna być
teologom i p blicystom katolickim, szac nkowi dla l dzkiego ycia od miłość, która tworzy wspólnotą osób.
którzy pretend ją do roli na czycieli chwili począcia. Jeśli zaś rodzicielstwo ma wyra ać
i mistrzów. Otó ci, którzy pragną mieć taką miłość, to przede wszystkim m si
zawsze racją, na pewno mieli okazją być odpowiedzialne, a co z tym idzie,
do weryfikacji swych poglądów, swo- ł równie sposób działania, który do ta-
jewj wiary, swoich postaw, do odpoli- Powracając do szczegółowych pro- kiego rodzicielstwa prowadzi, nie
tycznienia myślenia o Kościele - blemów encykliki Humanae vitae, pra- mo e być dowolny. Pisał o tym Karol
a przykładanie miary politycznej do gną zasygnalizować tylko jeden, któ- Wojtyła w swojej ksią ce pt. MiłoS
ć
Ewangelii jest bardzo cząstym błądem. ry bardzo cząsto jest przedmiotem i odpowiedzialnoS
ć - zresztą j sam
Ten okres trzydziestolecia wyzna- niezroz mienia i wątpliwości. Chodzi tyt ł tej pracy jest bardzo wymowny.
czają dwa kamienie milowe: encykli- o zasadnienie nierozerwalności po- Intymny związek dwojga osób, które
ka Pawła VI Humanae vitae i encykli- dwójnego - jednoczącego i rodziciel- stały sią jednym ciałem, nie mo e być
ka Jana Pawła II Evangelium vitae. skiego - znaczenia akt mał eńskiego. prze ywany dowolnie. To stawanie sią,
Jeśli wspomnimy, e jeszcze wcześniej To niezroz mienie wynika po cząści czy bycie jednym ciałem dotyczy nie
kazała sią jeszcze instr kcja Kongre- stąd, e na tą sferą ycia mał onków tylko stos nk mał eńskiego, ale tak-
gacji Na ki i Wiary Donum vitae (Dar patrzymy tylko z p nkt widzenia bio- e całokształt ich wspólnego ycia -
życia), mo emy sobie świadomić, jak logii, fizjilogii, czy erotyki zapomina- począwszy od nierozerwalnego mał-
bardzo skondensowanym dok mentem jąc o prawdzie, którą znajd jemy na eństwa, po wszystko, co mają prze-
była encyklika Pawła VI, jeśli z niej pierwszych stronach Pisma Świątego: ywać razem jako wspólnota osób złą-
jak ze z
ródła wytrysnąła tak szerokim Mężczyzną i niewiastą stworzył ich czona przez miłość. Tak wiąc równie
str mieniem na ka, która ciągle (Rdz1,27). Warto w sposób pełny intymne zjednoczenie mał onków nie
przypomina o poszanowani ycia. przyjrzeć sią tej biblijnej prawdzie mo e być byle jakie, eksperyment ją-
I to jest wyrazisty i wielki s kces do- o człowiek . Dotyczy ona bowiem an- ce, pozbawione sens i podejmowane
k ment . tropologii, mówi o człowiek , o mą - na własną rąką, bo miłość, o której
Mo na by dodatkowo wspominać czyz
nie i o kobiecie, czyli o l dzkiej mowa, nie pochodzi od człowieka.
wiele innych dobrych owoców, ale są- nat rze, w którą wpisana jest płcio- Mówimy oczywiście o miłości praw-
dzą, e nie wolno nam zapominać wość. Bóg ka dego człowieka pomy- dziwej, czyli bezinteresownej. Bezin-
o jednym bardzo wa nym, a mianowi- ślał jako istotą płciową ró niącą sią teresowność ta z kolei nie jest tym sa-
cie o rozwoj metod nat ralnej reg - nieraz znacznie od l dzkich pomysłów mym co darmowość. Darem miłości
lacji począć. Mówiło sią na ten temat w tej dziedzinie. Je eli zroz miemy do zaś jest to, co jest owocem miłosnego
bardzo wiele w paz
dziernik biegłe- końca ten traktat antropologiczny, za- zjednoczenia. Tak, jak cały związek
go rok w Brazylii, podczas II Świa- pisany w jednym zdani na pierwszych mał eński jest związany jednością i
towego Kongres Rodzin. Za wa a sią kartach Biblii - Mężczyzną i niewiastą nierozerwalnością, tak samo poszcze-
jakąś nową wiosną odrodzenie zainte- stworzył ich - to dojdziemy sedna spra- gólne jego akty; one równie m szą
resowania tymi metodami - to równie wy i znajdziemy odpowiedz
na pyta- odzwierciedlać tą jedność i nieroze-
jest wynik oddziaływania dok ment nie, dlaczego m si być zachowana nie- rwalność, jeśli mał onkowie nie chcą
papieskiego. rozerwalność podwójnego znaczenia doprowadzić do tego, e ich związek
Odnot jmy równie powstanie akt mał eńskiego. Mężczyzną i nie- zostanie zb rzony, a niebezpieczeń-
wiel r chów na rzecz ycia i zaanga- wiastą stworzył ich - to tak e bezpre- stwo to pojawia sią wtedy, kiedy do
owanie sią w nich tak e lekarzy. Mo - cedensowa w dotychczasowej litera- swojej intymnej sfery bycia razem -
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
$
MAŁŻEŃSTWO
jednym ciałem - wprowadzają oni coś,
co tą wspólnotą rozrywa. Człowiek jest
istotą jednolitą w swojej cielesności
i d chowości, i nie mo na mówić, e
to, co sią dzieje w sferze ciała, nie ma
adnego wpływ na sferą d cha i na
odwrót. I właśnie encyklika Humanae
vitae od 30 lat w profetyczny sposób
odsłania tą istotną prawdą o człowie-
k . Jest to prawda wymagająca, zawie-
ra normy obowiąz jące w s mieni ,
sące przyjemność, i nie trzeba tego
Dokończenie ze s. 5
ale równocześnie jest klarownym w
oczekiwać, lecz metody pomagające
swoim wyrazie i wspaniałym w treści
Tym niemniej - wiele kobiet wie- w tym, abyśmy to my, jako mał onko-
orądziem. Jest to orądzie miłości, któ-
rzyło tem , i nie osiąga przyjemno- wie, byli dla siebie  przyjemni . Nie-
ra jedna ze sobą cielesną i d chową
ści, która im sią równie nale y i... przypadkowo św. Paweł ostrzega: Mę-
sferą człowieka. Miłość ta jest zarów-
zamknąły sobie do niej drogą! Czy im żowie, miłujcie żony i nie bądx
cie dla
no d szą zjednoczenia cielesnego mał-
sią nie nale y? Przypada w dziale ob nich przykrymi!5 (Kol 3, 20). To zno-
onków, jak i energią o ywiającą
stronom, ale nie jako  nale ność , lecz w nasze  prawidło komplementar-
wstrzemiąz
liwość.
dar. W miłości bowiem mo na sią tyl- ności; mą czyzna kocha, ale tak, aby
ko obdarowywać, a nie ądać tego, co był słodyczą dla swej ony. Czy mo e
mówią badania, w których człowieka wątpić, e bądzie przyjąty?
W ten sposób Humanae vitae ka-
trakt je sią jak zwierzątko laboratoryj- Kto oczek je samej przyjemności,
z jąc fenomen człowieka w całej ga-
ne. Jasne jest, takie podejście bardziej a nie przyjm je mał onka, przyjemno-
mie miłosnych odniesień, równocze-
niszczy prze ycia kobiet ni mą czyzn. ści nie znajdzie. Kto zaś przyjm je
śnie przekon je do przyjącia
Stąd te nastawienie kobiet, aby osią- dr giego  doznaje przyjemności prze-
zawartego w nim zobowiązania. Jakie
gać równie  takie wyniki . Nie mniej rastającej tą, jaką sobie mógł wcześniej
jest to zobowiązanie? Ujął je Jan Pa-
to szkodzi mą czyznom, gdy przesta- wyobra ać.
weł II w kapitalnym stwierdzeni : Pra-
ją oni sz kać tego zadowolenia, które
wo życia dał im w dziedzictwo. A wy-
1
pojawia sią w zespoleni z ciałem ko- Pojęcie  spełnić się oznacza osią-
powiedział te słowa niewiele ponad
gnięcie całej pełni swoich możliwoS
ci, peł-
biety, a nie jako jedynie wolnienie
dziesiąć lat przed op blikowaniem
ni tego, co Bóg dla nas zamierzył.
 napiącia własnego ciała. Na sk tek
encykliki Evangelium vitae. Czym jest
2
Praca doktorska autora pt. Psycho-
tego typ jednostronnych badań i in-
zatem Humanae vitae? - posiewem,
logiczne uwarunkowania skutecznoS
ci sto-
terpretacji  kazano ob stronom sz -
które przyniosło owoc w postaci Evan-
sowania regulacji poczęć, Lublin 1996.
kać przyjemności, zaś cały postąp ma
3
gelium vitae. Ten owoc potrzebował
Marian Kulczycki w swoim katalogu
polegać na tym, e mają to robić
odpowiedniej przestrzeni czas i wła- problemów życiowych odróżnia następu-
wspólnie. Nie tworzy to jednak wspól-
jące problemy życia rodzinnego:  kochać
ściwego klimat , który pomaga wzra-
noty, lecz gr pą wspólnego interes .
drugą osobę i  być kochanym .
stać i pozwala dojrzewać. I w tym naj-
4
Wspólnota powstaje bowiem tam,
Znane jest zjawisko, iż pierwsze akty
bardziej widacznia sią świadectwo
gdzie obie strony znają swą niewy- małżeńskie nie są tak przyjemne dla ko-
wierności wobec Pana wszelkiego y-
biety, jak dla mężczyzny. Tym niemniej 
starczalność i wzajemnie obdarow ją
cia i profetyczny charakter encykliki
dają jej duże zadowolenie. Podczas gdy
sią swoją odmiennością. Taki jest sens
Humanae vitae. Ten posiew dlatego
wielu mężczyzn doznaje częstych frustra-
komplementarności, którą behawiory-
obficie zaowocował, e wierność
cji, pomimo przyjemnoS
ci jakie przynosi
styczna metodologia badań z pełnie
Pan ycia zawsze rodzi Ewangelią -
im kontakt seksualny.
zatarła w świadomości nie tylko ba-
5
dobrą nowiną o yci i e tej wierno-
Greckie słowo użyte w oryginale
daczy, ale i mał onków.
ści strzegł Najwy szy Pasterz oznacza  gorzkoS
ć , coS
, co napełnia go-
Zachow jąc komplementarność,
ryczą. Jest to trafne, gdyż wadliwe poży-
Owczarni Chryst sa - Jan Paweł II,
mał onkowie bądą zadowoleni ze swe-
cie w taki właS
nie sposób odciska się na
papie rodzin.
go po ycia mał eńskiego, a wraz z tym
psychice kobiecej: prowadzi do goryczy
równie z metod nat ralnych. W me- i znerwicowania.
todach tych bowiem nie przyjemność
stoi na pierwszym miejsc , ale zado-
wolenie. Zadowolenie powstaje po
przyjąci dr giego jako dar . Zaś przy-
jemność jest sk tkiem takiego przyj-
mowania. Nie są to zatem metody nio-
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
%
OJCOSTWO
... wielu ojców jest
nieobecnych w domu,
bo życie zmusza ich do
chwytania się różnych zajęć,
 fuch , ponieważ z samej
pensji nie są w stanie
utrzymać swojej rodziny.
Widują się z żoną i z dziećmi
rano i wieczorem albo tylko
wieczorem, kiedy -
zmęczeni i rozdrażnieni -
brym ojcem; czego mi jeszcze bra-
często nie potrafią już
k je; czego i od kogo powinienem
wykrzesać z siebie sił,
Przewrót cywilizacyjny  pisze sią czyć?
żeby porozmawiać
w artyk le  Ojcostwo dzisiaj jez ita, Po drngie - jak pisze o. A g styn
czy pobawić się z dziećmi.
o. Józef A g styn  jaki dokonał się - są ojcowie, którzy l bią wycofywać
na przełomie XIX i XX wieku, wpłynął sią z ycia rodzinnego i ciekać we
nie tylko na relacją ojca do dziecka, własne sprawy: pracą zawodową, hob-
statnio wiele mówi sią i pisze ale także na więx
pomiędzy mężczyzną by, pozarodzinne ycie towarzyskie
o współczesnym  kryzysie a kobietą. W ciągu paru pokoleń po- (koledzy z pracy, z kl b ) czy (co jest
Oojcostwa : tem problemowi jawia się nowy typ kobiety zagrażają- szczególnie bolesne)  w nad ywa-
był poświącony czerwcowy n mer cy granicom wyznaczonym pomiędzy nie alkohol . Ojciec staje sią wtedy
miesiącznika Więx
, kazało sią kilka płciami. Kobiety domagają się pełnych coraz mniej wra liwy cz ciowo, co
interes jących ksią ek i artyk łów. praw obywatelskich, chcą zarabiać na zaczyna sią przejawiać w  twardym
Wychowaliśmy sią w k lt rze, w któ- własne utrzymanie poza domem. Więk- zachowywani sią wobec ony i dzie-
rej wcią trwają echa starego (co nie szoS
ć mężczyzn wrogo reaguje na ruch ci, w krzyk , cząstym karani , bark
m si znaczyć: gorszego) patriarchal- emancypacji kobiet. (...) Zachwianie szczerej rozmowy z rodziną, w nad-
nego model rodziny z ojcem jako jej relacji pomiędzy mężczyzną a kobietą miernym ograniczani wolności oso-
głową, podporą i obrońcą. To na nim  mężem a żoną  w sposób istotny bistej dzieci. Zdarzają sią te mą -
ma spoczywać obowiązek zapracowa- wpływa oczywiS
cie na relacje ojca do czyz
ni  pasjonaci,  chorzy na pracą ,
nia na trzymanie, to on podejm je dziecka. Niektórzy wskazują również, która staje sią ich nałogiem i pochła-
wa ne decyzje, jest kimś, kto porząd- iż ważnym elementem kryzysu ojco- nia ich bez reszty. Pojawiło sią nawet
k je ycie rodzinne.  Co te on wypi- stwa stał się także czynnik ekonomicz- określenie  pracoholizm , określają-
s je - j słyszą podnoszące sią głosy ny. Teraz. Kiedy większoS
ć kobiet za- ce tą postawą.
sprzeciw  a co z równo prawnie- częła dzielić z mężczyznami obowiązek Po trzecie, w kształtowani zg b-
niem, czy mamy wracać do czasów łożenia na utrzymanie rodziny, odkąd nego model współczesnego mą czy-
pierwotnych, przecie dziś tak e ko- wielkoS
ć zarobków żony zbliża się lub zny mają swój dział tak e media, po-
biety na równi z mą czyznami zara- zrównała z mężowskimi  mężczyzna kaz jące fajtłapowatych, zacofanych
biają na trzymanie (a niekiedy nawet stracił swoją wyjątkową pozycję gło- i ośmieszanych  tat śków , albo te
wnoszą do domowego b d et wiącej wy rodziny. Sytuacja jego stała się tro- mal jące jako normalny obraz chorych
ni ich mą owie) . Wszystko to praw- chę nijaka, do końca nieokreS
lona. relacji rodzinnych. Godnym wagi
da  rzeczywiście tr dno j dziś mó- Jeśli mówi sią o kryzysie ojcostwa, wyjątkiem są t taj programy Billa Cos-
wić o prostym powrocie do tego mo- to wskaz je sią jeszcze na kilka innych by ego  kre jące postać obdarzone-
del , ale za wa my, e z dr giej strony przyczyn tej syt acji. Po pierwsze, do go pocz ciem h mor , mądrego taty,
powstaje pytanie, jaki ma zatem być roli ojca trzeba dojrzeć. Owszem, pra- który potrafi wybrnąć z ka dej syt -
współczesny model dobrej rodziny; czy wie ka dy mą czyzna mo e być ojcem acji i sprytnie, ale z miłością radzi so-
wszystkie stare zasady mamy w imią w sensie biologicznym, ale to nie bie z przeró nymi wybiegami swoich
emancypacji odesłać do lam sa? Nie, wszystko. Nie wiem, czy istnieje coś pociech. Z dr giej strony mamy pry-
bynajmniej nie zamierzam bronić po- takiego jak  instynkt ojcowski , na mitywny i w lgarny przekaz lans ją-
zycji mą czyzny jako  pana i władcy wzór instynkt macierzyńskiego -pew- cy postać mą czyzny  człowieka s k-
- bronią czegoś innego. Jeśli mą i oj- nie tak, bo chyba ka dy mą czyzna ces  we wszystkich dziedzinach
ciec ma być w dom wa ny, to nie dla- chce być dobrym ojcem i mniej wią- (w tym tak e erotycznej), wykorzyst -
tego, e jest mą czyzną, lecz dlatego, cej roz mie, co to znaczy. Cząsto jed- jącego kobiety jako potwierdzenie
e cią y na nim wilka odpowiedzial- nak okaz je sią, e samo  chcą nie swoje wartości ( Dowód? Ona jest
ność, której nie wolno m sią wyrze- wystarczy, e trzeba sobie ciągle za- najlepszym dowodem  slogan z jed-
kać, ani te obarczać nią oną. dawać pytania: co to znaczy być do- nej z reklam). Najbardziej skrajnym
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
&
OJCOSTWO
przykładem jest t obraz wynat rzo- logiczne, w wynik których stwierdzi- Kocham cię, jestem we władaniu
nych relacji mą czyzna  kobieta po- li, e chłopcom, którzy wychowywali twojem,
kazywany przez pornografią. sią bez ojca, grozi dw krotnie wiąk- Choć nigdy twojej nie zobaczę twarzy.
Po czwarte  i to jest chyba naj- sze ryzyko trafienia do wiązienia
cząstsza dziś syt acja - wiel ojców jest przed kończeniem trzydziestego Popioły twoje dawno się rozwiały,
nieobecnych w dom , bo ycie zm - rok ycia ni ich rówieśnikom z peł- Grzechów i szaleństw nikt już nie
sza ich do chwytania sią ró nych za- nych rodzin. W tych samych bada- pamięta.
jąć,  f ch , poniewa z samej pensji nie niach stwierdzono te , e dziewcząta, I już na wieki jesteS
doskonały
są w stanie trzymać swojej rodziny. Wi- które miały troskliwych ojców, o wiele Jak księga, myS
lą z nicoS
ci wyjęta.
d ją sią z oną i z dziećmi rano i wie- rzadziej rozpoczynały współ ycie sek-
czorem albo tylko wieczorem, kiedy - s alne przed śl bem, rzadziej te sią- Ty znałeS
gorycz i znałeS
zwątpienie,
zmączeni i rozdra nieni - nie potrafią j gały po narkotyki i wykazywały ni - Ale win twoich pamięć zaginęła.
wykrzesać z siebie sił, eby porozma- szy poziom agresji. I wiem, dlaczego dzisiaj ciebie cenię:
wiać czy pobawić sią z dziećmi. Mali są ludzie, wielkie są ich dzieła.
T To do ojca wołają dzieci zag bio-
ł ne w ciemnym i strasznym lesie (co w
A synowie i córki potrzeb ją przede 1943 rok symbolizowało Miłosza
wszystkim obecności i czas swojego tragiczne zag bienie człowieka w
taty. Czasem wystarcza im, e on sie- świecie ogarniątym przez wojną):
dzi i patrzy, jak sią bawią, e zabierze
je na spacer, obejrzy wa nie zeszyty, Ojcze, gdzie jesteS
! Las ciemny, las
pozwoli po sobie poskakać, zagra w dziki...
piłką, przeczyta ksią ką, sklei model, Gdzie jesteS
ojcze! Noc nie ma
pozwoli z sobą popracować. Dzieci, granicy...
które słyszą ciągle:  Nie przeszkadzaj, Dokąd odszedłeS
, ojcze, jak ci nie żal
tat ś jest zmączony ;  Nie mam teraz Dzieci w te głuche zabłąkanych knieje.
czas  , zaczynają stopniowo tracić
kontakt z ojcem, trwala sią w nich To wreszcie ojciec pomaga odna-
obraz wiecznie zapracowanego i zgną- lez
ć sią zabłąkanym wądrowcom:
bionego i sfr strowanego mą czyzny. Tu jestem, skądże ten lek nierozumny?
Dobry kontakt emocjonalny z ojcem Noc zaraz minie, dzień wzejdzie
w okresie dzieciństwa i dojrzewania  niedługo...
czytamy w cytowanym j artyk le Ten ojciec z wierszy Miłosza, to nie
Józefa A g styna  staje się fundamen- Dlaczego obecność kochającego tylko tata dwójki małych dzieci  to
tem  stabilnoS
ci emocjonalnej i po- ojca jest taka wa na? Jego osoba ko- tak e Jedyny Ojciec nas wszystkich
czucia bezpieczeństwa na całe póx
niej- jarzy nam sią z pocz ciem pewności, i w tym momencie wracamy do naj-
sze życie, zarówno u dziewcząt jak bezpieczeństwa, z podporą i a tory- wa niejszej kwestii: jeśli mamy być
i u chłopców. U dziewczyn, które po- tetem. W 1943 rok , w środk wiel- dobrymi ojcami, to sami m simy
siadały dobry kontakt emocjonalny ze kiej wojny, Czesław Miłosz napisał wpierw pocz ć sią dziećmi dobrego
swoim ojcem, relacje z osobami płci od- cykl wierszy zatyt łowany R
wiat. Po- Boga: JeS
li bowiem odrzuci się Stwór-
miennej są zwykle o wiele prostsze i ema naiwne, w którym pokazał on cę człowieka, wówczas miłoS
ć ludzka
  bardziej naturalne . Chłopcy zaS
dom rodzinny jako oazą spokoj traci swój fundament. Tylko doS
wiad-
mający dobry emocjonalny kontakt z i symbol pewności w b rzliwym czenie Boga jako kochającego Ojca
ojcem, o wiele łatwiej radzą sobie z świecie. Szczególna rola przypada (...) może być ostatecznym fundamen-
poczuciem własnej wartoS
ci, z proble- w tych wierszach właśnie ojc : on tem miłoS
ci małżeńskiej i rodziciel-
mami natury emocjonalnej i seksual- jest kimś, kto osabia porządek skiej  pisze o. A g styn.
nej oraz z szukaniem potwierdzenia sie- wszystkiego, kto wprowadza dzieci
bie w pracy zawodowej i właS
ciwie w tajemnice świata: oglądając z
rozumianym sukcesie. nimi atlas, opowiada o dalekich kra-
Potwierdzają to badania na kowe: jach, przekaz je tradycją. To o nim
28 sierpnia tego rok agencja Re tera dziecko mówi po latach:
podała informacją, e czeni z niwer-
sytet stanowego Północnej Karoliny O słodki mędrcze, jakimże spokojem
w USA przeprowadzili badania socjo- Pogodna mądroS
ć twoja serce darzy!
Rys. Beata Piskór
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
'
Rys. Beata Piskór
KARMIENIE
dr Magdalena Nehring  Gugulska
lenia piersi trzeba traktować powa nie, cy dla mamy karmiącej, która po po-
choćby dlatego, e mo e maskować wrocie do dom mo e spokojnie kon-
powa ne problemy np. g z s tka, a tyn ować karmienie. Pobrany materiał
tak e istnieje wiąksze zagro enie rop- zostaje przesłany do badania bakterio-
ajwa niejsze jest, aby tak wy- niem piersi. Nale y wiąc zgłosić sią do logicznego i histopatologicznego. Roz-
leczyć zapalenie piersi i tak lekarza, który powinien przeprowadzić legły ropień m si być opró niony chi-
Nrozpoznać wywoł jące je pełną diagnostyką obejm jącą: posiew r rgicznie. Mama mo e być przyjąta
przyczyny, aby nie zdarzały sią nawro- pokarm z antybiogramem, wymaz z dzieckiem na 1-2 dniowy pobyt l b
ty. Są mamy, które czas karmienia pier- z gardła dziecka, badanie piersi i USG zabieg mo e być wykonany amb la-
sią wspominają z
le, właśnie przez na- piersi, morfologią matki. Nastąpnie toryjnie, ale trzeba bądzie przyje d ać
wracające zapalenia piersi. trzeba poddać sią leczeni antybioty- do gabinet na zmiany opatr nków.
kiem dobranym wedł g antybiogram , Naciącie wykon je sią w zniecz leni
w odpowiedniej dawce, przez 10 dni. miejscowym, czasem ogólnym. Chi-
- nierozpoznanie choroby i opóz
nione Nadal obowiaz ją wszystkie elemen- r rg powinien dokonać naciącia obej-
rozpoczącie leczenia ty leczenia podane w poprzenim arty- m jacego skórą i tkanką podskórną,
- niecałkowite wyleczenie połogowe- k le. Chątnie ywanym lekiem dr - promieniście, zgodnie z przebiegiem
go zapalenia s tka (za krótka, poni ej giego rz t jest erytromycyna, bo przewodów mlecznych, aby chronić
10 dni, l b nie trafiona antybiotykote- doskonale penetr je do przewodów gr czoł. Po opró nieni ropnia rana
rapia) mlecznych ze wzdląd na zasadowy jest otwarta i pozostawia sią w niej
- z
ródłem infekcji są bakterie koloni- odczyn. Obecność bakterii w posiewie dreny, dziąki którym ropa mo e nadal
z jące w nosogardzieli dziecka pokarm nie jest wskazaniem do od- odpływać. Opatr nek powinien być
- stres i zmączenie towarzyszący ro- stawienia dziecka od piersi! dość gr by, aby wchłaniał te wycie-
dzinnym wydarzeniom (podró , kające z piersi mleko. Środki dezyn-
chrzciny, przeprowadzka) fekcyjne nie powinny zawierać jod
- anemia, inne czynniki obni ające Ka da mama najbardziej obawia (!), bo mo e on szkodzić dzieck . Rana
odporność sią ropnia piersi. Jest to rzeczywiście goi sią 1-2 tygodnie, ale mleko z rany
- palenie papierosów nie lada komplikacja, wymagająca mo e wyciekać nawet do 6 tygodni
- trzym jące sią szkodzenie bro- licznych, stres jących działań, których i wtedy dopiero nastąpi pełne zamknią-
dawek w adnym wypadk nie mo na zanie- cie otwor . W pierwszej dobie po za-
- cisk brania, ciasny bi stonosz chać. Na szcząście niewielki procent bieg karmienie jest na ogół niemo -
- okresowe, rzadsze karmienia ( nie- zapaleń ma taki nieprzyjemny finał. liwe z przyczyn technicznych. Jeśli jest
które dzieci odmawiaja ssania piersi Ropień jest to zbiornik ropy, oddzie- dostąp do brodawki to mo na odcią-
w czasie ząbkowania, menstr acji, po lony od gr czoł włóknistą ścianką. gać po troszk pokarm. W kolejnych
niektórych potrawach spozywanych Przez skórą jest wycz walny chełbo- dobach nale y zacząć przystawiać
przez matką, patrz rozdz.25) czący g zek, wybitnie bolesny. Jeśli dziecko do chorej piersi. W tym cel
- zmiany w piersi ( g zy, blizny po- jest miejscowiony płytko, jest moc- trzeba poprosić o zało enie opatr nk
operacyjne, implanty, anomalie anato- no zaczerwieniony, nawet sinawy, ka - tak, aby brodawka i otoczka były nie-
miczne ) de dotkniącie jest ogromnym bólem. osłoniąte. W przypadk ropni podo-
Chorobie tej towarzyszy wysoka go- toczkowych okres, kiedy nie daje sią
Najlepiej jest jeśli w trakcie lecze- rączka, ale prawie połowy matek karmić bezpośrednio z piersi jest nie-
nia przeanaliz jemy tak e powy szą temperat ra spada po formowani sią co dł szy. Leczenie antybiotykiem
listą. Niejednokrotnie prosta zmiana ropnia. Nied y ropień mo e być powinno być nadal trzymane.
pewnych zachowań jest lepszym lekar- opró niony przez biopsją aspiracyjną Wiąkszość matek po przebyci rop-
stwem ni kolejne antybiotyki. Jednak - cienkoigłową (BAC) pod kontrolą nia piersi wraca do karmienia piersią
ka dy przypadek nawracającego zapa- USG. Zabieg ten nie jest zbyt mączą- i kontyn je jak dł go pragnie. Opo-
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
KARMIENIE
wiem wam teraz historią Marysi i jej wała Paracetamol. Objawy ciągnęły się wego ropnia. Następnie szukanie chi-
dzielnej mamy Agaty: przez tydzień. Potem nastąpiła trzyty- rurga, który zgodzi się na zabieg w ga-
Marysia miała dobry start. Urodzi- godniowa przerwa w przygodach. Ko- binecie i nie będzie chciał hamować
ła się w Szpitalu Przyjaznym Dziecku. lejne klopoty zaczęły się w tej samej laktacji. W międzyczasie gorączka spa-
DoS
wiadczona mama, spokojny i opie- piersi, ale pod otoczką. Pojawilo się dła. Chwycił antybiotyk, uff! Bardzo
kuńczy tata oraz personel, który ruty- tam bolesne, zaczerwienione zgrubie- miły pan chirurg opróżnił ropień przez
nowo sprzyja karmieniu piersią, otacza- nie. Gorączka skoczyła od razu do nacięcie niestety poprzeczne. Założył
li Marysię od pierwszych chwil jej życia. 40st.C., Agata poczuła się x
le, miała gruby opatrunek, w który wsiąkalo mle-
WczeS
nie przystawiona do piersi pra- dreszcze i straszny ból glowy. Lekarz ko wypływające samoistnie z piersi
widlowo ssała i opróżniała piersi mamy. zalecił jej antybiotyk na 5 dni, ale nie i ropa S
ciekająca z drenów. Agata kar-
Kłopoty zaczęły się po dwóch tygo- zasugerował posiewu. Po 5 dniach ob- miła Marysię zdrową piersią do następ-
dniach. Na skutek uciskającego pierS
jawy były równie nasilone. Kolejny le- nego dnia. Na pierwszej zmianie opa-
biustonosza powstał miejscowy zastój karz zmienił lek na inny, po dwóch trunku chirurg zostawił nieosłoniętą
od strony pachy w lewej piersi. Była to dniach było jeszcze gorzej. Zdespero- broawkę i otoczkę. W domu Agata spró-
w ogóle pierS
ciekawa, bo miała dodat- wana mama przyjechała do mnie wie- bowała ręcznie odciągnąć pokarm.
kowy gruczoł pod samą pachą. Gruczoł czorem do domu. Była bliska załama- Wszystko było w porządku. Od tej chwili
ten przepełniał się mlekiem i stawał bo- nia, wyglądała fatalnie, za to Marysia zaczęła przystawiać Marysię normal-
lesny, jeS
li opóżniała się pora karmie- zupełnie niex
le funkcjonowała w tym nie do obu piersi. Jeszcze przez tydzień
nia. Agata, mama Marysi musiała ra- całym zamieszaniu. Zaleciłam jej anty- jex
dziła na opatrunki, potem zmieniała
tować się zimnymi okładami. Tym razem biotyk o szerokim spektrum działania, już sama. Jeszcze prawie 6 tygodni mle-
jednak zaczerwieniła się i obrzmiała bo nie bylo się co zastanawiać. Żało- ko wyciekało z rany, ale życie domowe
duża częS
ć piersi. Agata przykładała wałam, że moi poprzednicy nie zalecili wróciło do normy. Piotrek do dziS
jest
termofor z ciepłą wodą przed każdym posiewu, bo leczenie w ciemno skom- dumny z dzielnoS
ci swojej żony, Agata ma
karmieniem, przystawiała Marysię po- plikowanych przypadków jest raczej satysfakcję, że nie dała się chorobie i ura-
czynając od chorej piersi. zaraz po kar- trudne. Bakterią wywołującą objawy towała karmienie, a Marysia...? Mary-
mieniu okladała pierS
mrożonym grosz- może być nawet taka, która jest oporna sia po czterech miesiącach wymysliła coS

kiem w foliowej torebce owiniętym na wszystkie doustne antybiotyki. Ale nowego, ale to już inna historia.
cienką szmatką. Taki okład trzymała na nie było już czasu na rozpamiętywanie.
piersi ponad pół godziny. Nosiła dobry, PierS
wyglądała jak chełbocząca bania
obszerny biustonosz. Jednak zaczęła w kolorze czerwonym. Rano USG, któ-
gorączkować do 39st.C, więc przyjmo- re potwierdziło obecnoS
ć wielokomoro-
Dokończenie rozpoczętej
D
w poprzednim numerze listy
Szpitali Przyjaznych Dziecku.
17. Szpital ZOZ w Lęborkn, l. Zwycią- im. Najświątszej Marii Panny w Często-
stwa 12, 84-300 Ląbork (woj. sł pskie), chowie, l. Bielska 104/118, 42-200 Czą-
(0-59) 62 20 08, 62 69 00 stochowa, (0-34) 22 36 97 (centrala), 25
11. Szpital ZOZ im. Mikołaja Kopernika
w Olsztynie, l. Niepodległości 44, 10- 18. Centralny Szpital Kliniczny Śląskiej 71 29 (sekretariat)
Akademii Medycznej w Katowicach  24. Szpital ZOZ w Limanowej, l. Piłs d-
045 Olsztyn, (0-89) 27 25 42
Ligocie, l. Medyków 14, 40-752 Kato- skiego 61, 34-600 Limanowa (woj. nowo-
12. Szpital Morski im. PCK w Gdyni
wice  Ligota, (0-32) 252 70 81 sądeckie), (0-18) 337 20 25
l. Powstania Styczniowego 1, 81-519
19. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny 25. Szpital ZOZ w Sochaczewie, l. Ba-
Gdynia  Redłowo, (0-58) 22 00 51, fax
im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w talionów Chłopskich 3/7, 96-500 Socha-
22 31 93
Lnblinie, l. Kraśnicka 100, 20-718 L - czew, (0-46) 863 52 77 wewn. 102
13. Szpital Rejonowy w Żnrominie, l.
blin, (0-81) 525 72 07, fax [phone]. Szpital ZOZ w Działdowie, l. Leśna
Szpitalna 56, 09-300 Ż romin, (0-23) 57
20. Szpital ZOZ im. Jana Mik licza w Bi- 1, 13-200 Działdowo, (0-23) 697 22 11
22 01 wewn. 321, fax 57 29 82
14. Szpital ZOZ im. J.P. Gawlika w Sn- sknpcn, l. Armii Krajowej 8, 11-300 Bi- wewn. 199, 697 25 94 (sekretariat)
sk piec (woj. olsztyńskie), 27. Szpital Miejski Nr 1 w Tarnowskich
chej Beskidzkiej, l. Szpitalna 22, 34-200
(0-89) 7152280, fax [phone] Górach, l. Opolska 21, 42-600 Tarnow-
S cha Beskidzka, (0-33) 74 36 55
21. Szpital ZOZ im. Franciszka Żaczka w skie Góry, (0-32) 285 42 13
15. Szpital Ginekologiczno  Poło niczy
Pnckn, l. 1 Maja 16, 84-100 P ck, (0- 28. Szpital Miejski w Jaworznie, l. Cheł-
w Warszawie, l. Inflancka 6, 00-189
58) 673 22 81, 673 20 71, wewn. 127 mońskiego 28, 32-510 Jaworzno, (0-35)
Warszawa, (0-22) 831 12 41
22. Szpital ZOZ w Nidzicy, l. Mickiewi- 616 44 82, fax [phone]
16. Wojewódzki Szpital Zespolony w
cza 23, 13-100 Nidzica (woj. olsztyńskie), 29. Szpital ZOZ w Wołominie, l. Gdyń-
Skierniewicach, l. Sobieskiego 4,
(0-89) 625 21 69, fax [phone] ska 1/3, 05-200 Wołomin, (0-22) 787 63
96-100 Skierniewice,
23. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
(0-46) 33 32 01, fax [phone] (sekretariat).
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
ZDROWIE
kl kobiecego i dlatego zaleca sią
zwiąkszenie ilości spo ywanych ole-
o o
jów roślinnych i ewent alnie prepara-
tów z wiesiołka (np. Aperol). NNKT
zaleca sią miądzy innymi przy zwiąk-
o o
szonym poziomie prolaktyny; w połą-
czeni z witaminą E (preparaty: Evi-
tol - jedna kaps łka dziennie i olej z
kiełków pszenicy z witaminą E - jed-
hocia najcząściej tr dno jed- począte ycie mo e być niezdolne do na kaps łka dziennie).
noznacznie określić przyczyny prawidłowego rozwoj l b ciałko ół- - Inne zalecenia: d o błonnika,
Cporonienia, to jednak nowe te mo e nie prod kować wystarczają- wiącej NNKT, mniej kawy i napojów
obiec jące badania wykaz ją, i nie- cej ilości progesteron nieodzownego typ cola, mniej c kr .
które mikroelementy mogą odgrywać do trzymania cią y. Sposób od ywia- Adelle Davis w swojej ksią ce Let s
szczególnie wa ną rolą w zmniejsza- nia przy dolegliwościach zespoł na- Have Healthy Children (Miejmy zdro-
ni ryzyka wystąpowania takich pro- piącia przedmiesiączkowego (opisany we dzieci) zwraca szczególną wagą
blemów. przez nas w numerze 3/98 - przyp. red.) na znaczenie witaminy E i kwas fo-
Wydaje sią, e najlepszym okresem mo e poprawić f nkcjonowanie ciał- liowego jako czynników zapobiegają-
do tego, aby zapobiec poronieniom ka ółtego i poziom progesteron . cych poronieniom: Niedobór witami-
i szkodzeniom płod są miesiące Przypomnijmy: ny E, niezbędnej do podziału komórki,
przed i zaraz po począci . Wczesne po- - Wyniki badań na kowych nad wydaje się być jednym z najpoważniej-
ronienia mogą być sk tkiem nierów- zdrowym ywieniem wskaz ją na szych niekorzystnych czynników. Ob-
nowagi hormonalnej poprzedzającej pierwszoplanową rolą magnez , serwowano 81 kobiet, które poroniły
ow lacją, a powa ne szkodzenia pło- w cel z pełnienia jego niedobor za- poprzednio 227 razy, przed kolejnym
d najcząściej powstają w pierwszych leca sią: spo ywanie wiąkszej ilości poczęciem przyjmowały codziennie
8 tygodniach cią y, kiedy form ją sią zielonych l b ciemno ółtych warzyw małe iloS
ci witaminy E i po tej ,,kura-
poszczególne narządy. Najlepiej było- i owoców  świe ych l b mro onych, cji 61 z nich urodziło zdrowe nowo-
by zwrócić szczególną wagą na spo- otrąbów, tzw.  gr bych kasz, zwłasz- rodki. Witamina E ma wiele ważnych
sób od ywiania, odpowiednie witami- cza gryczanej, miod , orzechów, ryb, właS
ciwoS
ci, m. in. zapobiega unie-
ny i minerały oraz wagą ciała j trzy szpinak , roślin strączkowych, czeko- czynnieniu witaminy A, niezbędnej do
miesiące przed począciem. Powinno lady l b kakao (ale po zmieszani utrzymania prawidłowego stanu S
cian
sią tak e pamiątać o zrezygnowani z z mlekiem i odczekani dwóch go- macicy, które przyjmują nowo zapłod-
takich niezdrowych nawyków jak: pa- dzin), a tak e bogatych w magnez wód nioną komórkę jajową.1
lenie, picie alkohol oraz nadmierne mineralnych. Przy znacznych niedobo- Warto przy okazji wspomnieć, e
spo ycie kofeiny i c kr . Jak zobaczy- rach magnez zaleca sią dodatkową s - przedawkowanie witaminy A mo e
my póz
niej, takie przygotowanie do plementacją, na przykład preparat być przyczyną wystąpienia wad pło-
począcia jest tak samo wa ne dla mat- Laktomag B6, w dawce 2  4 tabletek d . Op blikowane w 1995 rok wyni-
ki jak i dla ojca. Ci, którzy przygoto- dziennie. Witamina B6 wspomaga bo- ki badań wskaz ją, e nie powinno sią
w ją sią do powiąkszenia rodziny, po- wiem działanie magnez . przekraczać dawki 10,000 j.m. dzien-
winni od ywiać sią i yć zdrowo, nie - Nale y pamiątać o związk nie.2
tylko dla dobra siebie samych, ale rów- wchłaniania magnez z wapniem - Badania pokaz ją, e wiącej ni
nie dla przyszłych dzieci. nadmiar wapnia zmniejsza wchłania- połowa kobiet, które poroniły l b pla-
Wielokrotne poronienia we wcze- nie magnez . Zatem dawk jmy roz- miły w okresie cią y, ma objawy nie-
snym okresie cią y są jednym ze sk t- sądnie ywność bogatą w wapń (głów- dobor kwas foliowego w organi-
ków zab rzeń fazy l tealnej (okres nie nabiał), pamiątając, e wskazane zmie. Niewielki niedobór kwas
pomiądzy jajeczkowaniem a kolejną jest trzymanie spo ycia wapnia do foliowego, który nie wywoł je poro-
miesiączką). Nieprawidłowe poziomy magnez w proporcjach jeden do nienia, mo e spowodować oddzielenie
hormonów przed ow lacją powod ją dwóch. sią ło yska od ścian macicy prowadząc
wolnienie niedojrzałej komórki jajo- - Sporo doniesień wskaz je rów- do stan zwanego abruptio placentae,
wej i tworzenie sią w nastąpstwie nie na związek tzw. NNKT (nienasy- co cząsto jest przyczyną przedwcze-
ciałka ółtego, które wytwarza nieod- conych kwasów tł szczowych) z wy- snego porod .
powiednią ilość progesteron przez stąpowaniem zespoł napiącia Inne witaminy z gr py B, witami-
zbyt małą ilość dni. W takim wypad- przedmiesiączkowego. Są one z
ródłem na C, bioflawonoidy (znajd jące sią w
k , z tr dnością dochodzi do zapłod- miądzy innymi prostaglandyn - s b- białej skórce i segmentach owoców
nienia, a jeśli ono nawet nastąpi, nowo stancji wpływających na przebieg cy- cytr sowych - dostąpne tak e w pre-
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
ZDROWIE
paratach witaminowo - mineralnych), z głównych przyczyn rodzenia sią mar- zwiąkszona liczba wad płod dzieci
jod, cynk i odpowiednie białka odgry- twego płod . Podczas jednego z badań, kobiet starszych związana jest tak e,
wają równie wa ną rolą w zapobie- kobiety, które poprzednio rodziły przynajmniej cząściowo, ze zwiąkszo-
gani poronień. Selen współdziała dzieci z takimi wadami rozwojowymi, nym zapotrzebowaniem organizm ko-
z witaminą E, dlatego powinien tak e otrzymywały zestawy witaminowo - biet starszych na składniki od ywcze.
być brany pod wagą. Nale y nato- mineralne ze zwiąkszoną dawką kwa- Sama obserwowałam siebie zwiąk-
miast pamiątać o tym, e elazo nisz- s foliowego (360 mcg dziennie) przez szone zapotrzebowanie w czasie mojej
czy witaminą E i nie powinno być sto- co najmniej 4 tygodnie przed i 6 tygo- 4-tej cią y, gdy miałam 34 lata. Poja-
sowane w zbyt d ych ilościach oraz dni po począci . Tylko 0,6% tych ko- wił sią wówczas mnie d y niedobór
w tym samym czasie co witamina E. biet rodziła kolejne dziecko z szko- kwas foliowego, mimo e stosowałam
Jack C. Redman, za wa ył, e 200 mg dzeniem cewy nerwowej, podczas gdy 1,5 zalecanej dziennej dawki dla kobiet
bioflawonoidów przyjmowane 3 razy 5 % d ej gr py kobiet nie przyjm - w cią y, podczas gdy ta sama ilość z -
dziennie zapobiegło kolejnym poro- jących adnych zestawów mikroele- pełnie mi wystarczała podczas poprzed-
nieniom nawet kobiet, które poroni- mentów rodziło dwoje kolejnych nich cią (spo ywanie piąciokrotnej
ły kilka razy. Bioflawonoidy wchodzą dzieci z podobnymi wadami.4 Podob- dawki przywróciło moje wyniki krwi
w interakcje z witaminą C, wzmacnia- ne obserwacje w Wielkiej Brytanii do normy w ciąg 4 tygodni w 7 mie-
jąc delikatne ścianki włosowate.3 potwierdziły rolą kwas foliowego siąc cią y). Myślą, e ka da z nas m si
(360 - 4,000 mcg dziennie), który z rok na rok zwracać wiąkszą wagą
ł znacznie zmniejsza mo liwość wystą- na od ywianie, kiedy stajemy sią star-
Badania wskaz ją te na wa ną rolą pienia wad cewy nerwowej.5 Poniewa sze, jeśli pragniemy trzymać nasz or-
kwas foliowego w zapobiegani po- wiąkszość przypadków rozszczep ganizm w dobrej kondycji, którą cie-
wstawania rozszczep krągosł pa tyl- krągosł pa tylnego, bezmózgowia szyłyśmy sią piąć, dziesiąć czy
nego, jak i innych cząstych szkodzeń i podobnych wad pojawia sią matek, dwadzieścia lat tem . Jest to szczegól-
płod , które określa sią terminem które wcześniej nie rodziły dziecka z nie istotne dla kobiet, które pragną ro-
,, szkodzenia cewy nerwowej. Bez- taką wadą, badania nad wadami cewy dzić dzieci, gdy zbli ają sią do czter-
mózgowie, czyli zahamowanie rozwo- nerwowej obejm ją d ą liczbą kobiet. dziestki l b ją przekroczyły, a ponadto
j mózg jest nawet powa niejszym Pod koniec lat 80 - tych przeprowa- mają j za sobą kilka cią .
szkodzeniem cewy nerwowej ni roz- dzono w USA obserwacje, które po-
szczep krągosł pa tylny i jest jedną kazały, e kobiety, które rodziły zdro-
we dzieci w wiąkszości przyjmowały
1
Adelle Davis, Let s Have Healthy Chil-
 WS
ród owoców, które doj- preparaty witaminowo - mineralne
dren, New York 1981, s. 20-21.
rzewają, gdy Prawo Boże jest
w okresie 3 miesiący przed i 3 po po-
2
K. Rothman, L. More i in.:  Teratogenicity
gorliwie przestrzegane, niezwy-
cząci , w odró nieni od matek, które
of high vitamin A intake , New England Jour-
kle cenny jest ten, że sami mał-
rodziły dzieci z szkodzeniami cewy
nal of Medicine, vol. 333, 1995, s. 1369-1373.
żonkowie często pragną podzie-
3
nerwowej.6 Zob. B. Barnes, Hypothyroidism: The
lić się z innymi wynikami swo-
Unsuspected Illness, New York 1976, s. 126-128.
Na kowcy z Boston przeprowadzi-
4
ich doS
wiadczeń. (...) WS
ród
R. Smithells i in.:  Possible prevention of
li dokładne obserwacje, podczas któ-
tylu form chrzeS
cijańskiego
neural-tube defects by periconceptial vitamin sup-
rych za wa yli, e przypadki wad cewy
apostolatu ta wydaje się obec- plementation , The Lancet 16 II 1980, s.339 nn.
5
nerwowej dzieci wystąpiły tylko
R. Smithells i in.:  Further experience of
nie najpotrzebniejsza (Paweł VI)
vitamin supplemetation for prevention of neu-
w 0.9 na 1000 rodzeń, gdy kobiety sto-
ral tube defect recurrences , The Lancet, 17 V
sowały kwas foliowy (100 - 1,000 mcg)
1983, s. 1027 nn.
ODPOWIEDZMY
podczas pierwszych 6 tygodni cią y.
6
A. Milunsky i in.:  Multivitamin/folic acid
Natomiast gdy kobiety nie przyjmowa-
WSPÓLNIE supplementation in early pregnancy reduces the
ły kwas foliowego w czasie pierw- prevalence of neural tube defects , Journal of
NA TO WEZWANIE!
American Medical Association, vol. 262, 1988,
szych 6 tygodni cią y, cząstość wystą-
s. 2847 nn.
Zapraszamy do współpracy
powania takich wad wynosiła 3.5 na
7
J. Mulinare i in.:  Periconceptial use of
małżeństwa, które chciałyby
1000 rodzeń - 4 razy wiącej ni wśród
multivitamins and the occurence of neural tube
uczyć metod naturalnego
pierwszej gr py kobiet.7 Te obserwa- deffects , Journal of American Medical Asso-
ciation, vol. 260, 1998, s. 3141 nn.
planowania rodziny - wiosną
cje wskazały, który okres jest najwa -
rozpoczynamu kolejny cykl
niejszy dla nikniącia tego rodzaj wad
szkoleń naszych instruktrów
rozwojowych płod , dziąki stosowani
kwas foliowego, a mianowicie- pierw-
INFORMACJE:
Liga Małżeństwo Małżeństwu sze 6 tygodni cią y, tzn. okres, w któ-
Kopaliny 73
rym kształt ją sią str kt ry kład ner-
32 720 Nowy WiS
nicz
wowego. (...) Moim zdaniem,
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
!
POLECAMY
i i
Na stronach internetowych Ligi
Mał eństwo Mał eństw : (http://
www.matensz.pl/goscie/ligamm) po-
jawiło sią kilka prezentów pod choin-
ką. Przede wszystkim w związkn z
rozpoczynającą się 6 stycznia w Po-
znanin emisją naszego Radiowego
kursu naturalnego planowania rodzi-
ny zaczynamy pnblikację kolejnych
odcinków knrsn, a wkrótce bądą im
równie towarzyszyć nagrania w Real
A dio. Z innych nowości warto wy-
mienić artyk ły dr Magdaleny Nehring
- G g lskiej o tym, jak radzić sobie, pocztą elektroniczną; tą drogą przy-
gdy niemowlą ma kolki. Mo na rów- chodzi te sporo zamówień na mate-
nie przeczytać wybrane artyk ły z ak- riały). A piszą do nas l dzie nie tylko
t alnego n mer Fundamentów Rodzi- z ró nych zakątków Polski, lecz tak e
ny Poza tym akt alna lista Szpitali z zagranicy: z Niemiec, Czech, Nor-
Przyjaznych Dzieck , artyk ły z archi- wegii, USA, Kanady - w ten sposób
walnych n merów Fundamentów , ka- nawiąz jemy nowe kontakty, które
Zapraszamy też
talog naszych p blikacji, tekst ency- czasami owoc ją nowymi artyk łami.
kliki  H manae vitae wraz z Co bardzo miłe - dostajemy sygnały,
do zamawiania większej iloS
ci
poświąconymi jej artyk łami, katalog e takie miejsce w Internecie jest po-
(minimum 10)
zamówień. Strony są akt alizowane trzebne, a nasze teksty trafiają w po-
kolejnych numerów
pod koniec ka dego miesiąca. trzeby (np. w noworocznym n merze
 Fundamentów Rodziny
Po rok obecności w Internecie mo- GoS
cia Niedzielnego mo na było prze-
emy stwierdzić, e nie jest to j nic czytać przedr kowany z naszych stron
do kolportażu
niezwykłego, adna ekscentryczna fa- wywiad na temat Szpitali Przyjaznych
wS
ród znajomych,
naberia czy snobizm. To bardzo dyna- Dzieck ).
w rodzinie, w parafii.
micznie rozwijające sią medi m daje No i koniecznie trzeba wspomnieć,
Ci z Państwa, którzy zechcą w bowiem mo liwości niezwykle szyb- e swoje  oczko w sieci możemy
kiego kontakt (jeśli inne obowiązki mieć dzięki gościnności i fachowej
ten sposób pomóc nam
na to pozwalają, to staramy sią odpo- pomocy twórców  Matensza , czyli
w upowszechnianiu
wiadać na listy, jeszcze tego samego Chrześcijańskiego Serwisn WWW
odpowiedzialnego
dnia) i ma nieograniczony zasiąg. J (www.mate sz.pl).
rodzicielstwa, otrzymują teraz najwiącej listów z pytaniami czy Zapraszamy wiąc i prosimy Inter-
prośbami o radą dostajemy właśnie na tów, by polecali nas znajomym.
dodatkowo jeden egzemplarz
gratis, zaS
za pozostałe płacą
!UWAGA!
po 1 zł plus koszty przesyłki
Od 6 stycznia 1999, w Katolickim Radin Poznań (70,34 FM i 89.80 FM)
- w każdą środę o godz. 21.10: Radiowy kurs naturalnego planowa-
nia rodziny (prowadzą Aleksandra i Roman Str sowie). Streszczenia
Prosimy o składanie zamówień
a dycji oraz informacje o mo liwości zamówienia materiałów k rsowych
na formularzu ze str. 15
dr k je co tydzień poznański Przegląd Katolicki. Po ka dej a dycji mo na
Dziękujemy! pisać l b dzwonić z pytaniami i zamówieniami pod adres: Hanna i Jerzy
Matnszkowie, os. Stare Zegrze 6 m.15, 61-249 Poznań, tel. [phone].
Zapraszamy!
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
"
Rys. Beata Piskór
KOR
CIÓŁ
rzenia, jest w szczególny sposób
Dokończenie ze s. 16
dniem radości, wiącej  dniem sprzy-
Na ich oczach rzeczywistniały sią jającym kształtowani w sobie posta-
 jak póz
niej wypełnia sią w yci wy radości przez odkrywanie jej praw-
wszystkich pokoleń chrześcijan  sło- dziwych cech i głąbokich korzeni. radości mój czcigodny poprzednik
wa wypowiedziane przez Jez sa przed Radości nie nale y bowiem mylić z Paweł VI, �jest ona ze swej istoty
mąką: �bądziecie sią sm cić, ale sm - przelotnym doznaniem zaspokojenia i działem w niezgłąbionej radości, za-
tek wasz zamieni sią w radość przyjemności, które cząsto paja zmy- razem Boskiej i l dzkiej, jaka napeł-
(J 16,20). Czy On sam nie modlił sią, sły i cz cia, póz
niej jednak pozosta- nia Serce Jez sa Chryst sa wielbio-
aby czniowie �radość mieli (...) wia w serc niedosyt, a czasem gorycz. nego. Papie ten zakończył swą
w całej pełni (J 17,13)? Świąteczny Radość roz miana po chrześcijańsk Adhortacją wezwaniem, aby w dni
charakter niedzielnej E charystii wy- jest o wiele trwalsza i przynosi głąb- Pańskim Kościół bardzo wyraz
nie da-
ra a radość, jakiej Chryst s dziela sze kojenie: wedle świadectwa świą- wał świadectwo radości, jakiej zazna-
swem Kościołowi przez dar D cha. tych potrafi przetrwać nawet ciemna li Apostołowie spotykając Pana wie-
Radość jest przecie jednym z owo- noc cierpienia i w pewnym sensie jest czorem w dni Paschy. Dlatego
ców D cha Świątego (por. Rz 14,17; �cnota, która nale y rozwijać. zachącał pasterzy, aby � silnie wzy-
Ga 5,22). Nie istnieje jednak adna sprzecz- wali ochrzczonych do wiernego świą-
Aby zatem zroz mieć w pełni sens ność miedzy radością chrześcijańska towania w radości niedzielnej E cha-
niedzieli, trzeba na nowo odkryć ten a prawdziwymi radościami l dzkimi. rystii. Jak eby mogli wzgardzić tym
wymiar chrześcijańskiej egzystencji. Przeciwnie, te ostatnie znajd ją swa spotkaniem, ta czta, która przygoto-
Winien on oczywiście charakteryzo- pełnie i najgłąbszy f ndament właśnie w je nam Chryst s w swojej miłości?
wać cale ycie, a nie tylko jeden dzień w radości wielbionego Chryst sa Niech dział w niej bądzie pełen god-
tygodnia. Niedziela jednak, roz mia- (por. Dz 22, 24-31), który jest dosko- ności i zarazem radosny! To sam Chry-
na jako dzień zmartwychwstałego nałym obrazem i objawieniem czło- st s krzy owany i wielbiony prze-
Pana, w którym świąt je sią Bo e dzie- wieka wedle zamysł Bo ego. Jak na- chodzi pośród swoich czniów, aby ich
ło stworzenia i dzieło �nowego stwo- pisał w Adhortacji o chrześcijańskiej tak e ogarnąć odnawiająca mocą
zmartwychwstania. T na ziemi jest to
zwieńczenie przymierza miłości mie-
dzy Bogiem a Jego l dem: jest to znak
i z
ródło chrześcijańskiej radości, któ-
Tytuł Cena IloS
ć NależnoS
ć
 Domowy kurs NPR (komplet) 40,00 zł ra przygotow je nas na wiek iste świą-
J.S. Kippley  Sztuka naturalnego planowania rodziny 10,00 zł
to. W tej perspektywie wiary chrze-
Przewodnik  Domowego kursu NPR 7,00 zł
ścijańska niedziela jest prawdziwym
Karty obserwacji codziennych 2,00 zł
�świątowaniem, dniem darowanym
Ćwiczenia 2,50 zł
przez Boga człowiekowi, aby mógł
ulotka  Antykoncepcyjne kłamstwa 0,20 zł
w pełni rozwinąć swoje walory l dz-
ulotka:  NPR - zdrowe, skuteczne, bezpieczne 0,30 zł
kie i d chowe.
 Fundamenty Rodziny (minimum 10 egz.) 1,00 zł/egz.
 Warto karmić piersią 7,00 zł
 Młodzi i miłoS
ć 8,00 zł
(Jan Paweł II,  Dies Domini ,
Encyklika "Humanae vitae" 1,50 zł
52; 55-58)
"Ludzka płciowoS
ć: prawda i znaczenie..." 5,50 zł
Razem do zapłaty:
(Do łącznej kwoty zostaną doliczone koszty przesyłki.
Nie dotyczy to tylko kompletu materiałów  Kursu domowego )
Zamawiam zaznaczone pozycje i zobowiązuję się zapłacić Podpis
za nie w ciągu tygodnia od daty otrzymania przesyłki
imię i nazwisko adres telefon
Fundamenty Rodziny  nr 6/1998
#
Rys. Beata Piskór
hoć dział w E charystii jest dycyjna formą �świątowania niedzie- zarówno w lit rgii zachodniej, jak
sercem niedzieli, nie nale y ro- li; Kościół jednak daje świadectwo i wschodniej. Historycznie zresztą
Cz mieć, ze na tym wyczerp je swojej wiary w moc Zmartwychwsta- chrześcijanie przezywali cotygodnio-
sią obowiązek �świątowania tego łego i potągą D cha Świątego, kaz - wy dzień zmartwychwstałego Pana
dnia. Dzień Pański jest bowiem dobrze jąc  szczególnie dzisiaj  ze nie najpierw jako dzień radości, a dopiero
prze yty, je eli cały jest przenikniąty zadowala sią minimalistycznymi ani póz
niej jako dzień odpoczynk 
wdziączną i czynna pamiącią o zbaw- połowicznymi formami przezywania przede wszystkim dlatego, ze nie prze-
czych dziełach Boga. Dlatego cznio- wiary, ale pomaga chrześcijanom czy- widywał go kalendarz cywilny.
wie Chryst sa powinni sią starać, aby nić to, co najdoskonalsze i najbardziej �W pierwszym dni tygodnia wszyscy
tak e inne wydarzenia dnia, nie mają- mile Bog . A zresztą obok tr dności sią rad jcie  czytamy w Didaska-
ce charakter lit rgicznego  spotka- nie brak tak e zjawisk pozytywnych liach Apostolskich. Wyraz
nie podkre-
nia w gronie rodziny czy przyjaciół, i napawających optymizmem. Dziąki ślała to tak e praktyka lit rgiczna
ró ne formy rozrywki  odznaczały darowi D cha w wiel środowiskach przez dobór stosownych gestów. Św.
sią pewnym stylem, który pomaga Kościoła znów odcz wa sią potrzebą A g styn, wyra ając świadomość roz-
wyra ać pośród zwyczajnego ycia modlitwy w jej wielorakich formach. powszechniona w Kościele, wyp kla
pokój i radość Zmartwychwstałego. Na Na nowo odkrywa sią wartość tak e taka właśnie wymową cotygodniowej
przykład nawet zwykle spotkanie ro- dawnych przejawów religijności, ta- Paschy: �Wierni przerywają posty
dziców i dzieci mo e stać sią sposob- kich jak pielgrzymka, i cząsto wierni i modlą sią na stojąco, co jest znakiem
nością nie tylko do wzajemnego otwar- korzystając z niedzielnego odpoczyn- zmartwychwstania; z tego samego po-
cia sią na siebie i do dialog , ale tak e k dają sią do sankt ariów, aby spą- wod we wszystkie niedziele śpiewa
do wspólnej, głąbszej refleksji, która dzić tam kilka godzin i prze yć  cza- sią te allel ja.
pozwala wprowadzić pewne elementy sem w gronie całej rodziny  głąbsze Niezale nie od ró nych form lit r-
formacyjne. A czy do program tego doświadczenie wiary. Są to chwile gicznych, które mogą zmieniać sią w
dnia nie mo na by włączyć  w mia- przesycone szczególna laska, którym czasie stosownie do dyscypliny ko-
rą mo liwości tak e w yci l dzi winna towarzyszyć odpowiednia ścielnej, pozostaje faktem, ze niedzie-
świeckich  specjalnych form modli- ewangelizacja i mądre kierownictwo la jako cotygodniowe wspomnienie
twy, zwłaszcza roczystych Nieszpo- d szpasterskie. (...) pierwszego spotkania ze Zmartwych-
rów, jak równie przeznaczyć trochą �Niech bądzie błogosławiony Ten, wstałym m si być przenikniąta rado-
czas w przeddzień niedzieli l b który wielki dzień niedzieli wywy szył ścią, z jaka czniowie powitali Mi-
w godzinach popoł dniowych na ka- ponad wszystkie dni. Niebiosa i zie- strza: �Uradowali sią zatem czniowie
techezą, która przygot je serca chrze- mia, aniołowie i l dzie nie posiadają jrzawszy Pana (J 20,20).
ścijan na przyjącie samego dar E - sią z radości. Te słowa lit rgii maro-
charystii i stanie sią jej dopełnieniem? nickiej, przenikniąte głąboka radością,
W wiel środowiskach jest dziś to jedna z typowych aklamacji, jakie
Dokończenie na s. 15
mo e tr dniej praktykować te dość tra- od początk nadawały ton niedzieli
FUNDAMENTY RODZINY dw miesiącznik LIGI MAA
ŻEC
STWO MAA
ŻEC
STWU  stowarzyszenia o charakterze niedochodowym,
którego celem jest na czanie i pop laryzowanie nat ralnego planowania rodziny. Redaktor prowadzący: Maciej Tabor.
Współpraca: Magdalena Nehring  G g lska, ks. Jan sz Kaleta, Aleksandra i Roman Str sowie, Ewa Ślizień  K czap-
ska, Maria T r k. Sześć kolejnych n merów FUNDAMENTÓW RODZINY wysyłamy czestnikom k rsów NPR prowadzonych
przez LMM oraz jako wyraz naszej wdziączności wszystkim ofiarodawcom, którzy wesprą działalność Ligi darowizną
w kwocie co najmniej 25 zł, wysłaną przekazem na konto LMM: PKO BP O/Gostynin, n mer: 10204014 33167 270 1
(prosimy o pisanie na przekazie, e jest to dar na rzecz LMM). Liga Małżeństwo Małżeństwn, nl. Spokojna 5, 05 502
Piaseczno 3; tel. [phone]; e mail:[e-mail]; www.matensz.pl/goscie/ligamm/
� LMM 1998 ISSN 1234  8112