ProwadzÄ…cy: mgr Anita Ratomska
GRUPA RÓWIEŚNICZA W PROCESIE
WYCHOWANIA
W całym procesie socjalizacji grupa rówieśnicza pełni
niezwykle ważną rolę - zaspokaja ona te potrzeby
jednostki, których nie mogą zaspokoić rodzice czy
wychowawcy. Jednostka, która uczestniczy w grupie
rówieśniczej ma możliwość podniesienia poczucia
własnej wartości i przydatności. Dużo zależy od
pełnionej tam roli :
im wyższy poziom popularności
w grupie, tym samoocena jednostki jest większa.
Pozytywny wpływ na socjalizację jednostki w grupie
rówieśniczej ma także fakt, że jednostce zależy na
akceptacji i uznaniu ze strony innych członków grupy.
Jednak na uznanie i sympatię trzeba sobie zasłużyć.
W zwiÄ…zku z tym jednostka podporzÄ…dkowuje siÄ™
obowiÄ…zujÄ…cym w grupie normom i uznaje narzucane
przez grupę sankcje. Zdarzają się takie sytuacje, że wśród
celowych grup młodzieżowych zaczynają się tworzyć
naturalne grupy rówieśnicze, których członkami stają się
wszyscy lub niektórzy uczestnicy zbiorowości celowej.
Może się zdarzyć także i tak, że w obrębie jednej grupy
celowej powstanie kilka grup rówieśniczych.
Natomiast w stowarzyszeniach często mamy do
czynienia z powstawaniem wtórnych więzi
rówieśniczych, gdyż powstawanie stowarzyszeń jest
uwarunkowane określonymi związkami (np.
religijnymi lub ideowymi) i często wynika z potrzeb
emocjonalnych.
Grupa pierwotna:
Øð jednostka uczestniczy w niej w sposób
spontaniczny
Øð każdy czÅ‚onek takiej grupy ma poczucie aprobaty
innych członków
Øð przeważajÄ… wiÄ™zi osobowe
Øð wystÄ™puje wzajemna identyfikacja
Øð grupa pierwotna jest grupÄ… niewielkÄ…
ØðczÅ‚onkowie grupy odczuwajÄ… przynależność w obrÄ™bie
grupy i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do
otoczenia
Øðgrupa wskazuje wzorce i okreÅ›la wartoÅ›ci oraz normy
Øðistnieje kontrola i okreÅ›lony system sankcji
Øðgrupa charakteryzuje siÄ™ zmiennoÅ›ciÄ… celów oraz
zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii
Øðprzywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami
charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę
Grupa celowa:
Øðnabór do grupy ma charakter formalny
Øðgrupa opiera siÄ™ na wiÄ™zach rzeczowych
Øðgrupa może być rozbudowana, może mieć odgaÅ‚Ä™zienia
terenowe
Øðstruktura wewnÄ™trzna opiera siÄ™ na sformalizowanym
układzie hierarchicznym
Øðnajważniejsze sÄ… cele grupy, cele indywidualne majÄ…
zdecydowanie mniejsze znaczenie
Øðgrupa posiada formalne wzory zachowaÅ„
Øðsankcje sÄ… egzekwowane w sposób formalny
Øðdecyzje grupy sÄ… zcentralizowane
Øð wystÄ™puje koordynacja dziaÅ‚aÅ„
Øð wystÄ™puje jednolitość organizacyjna
Øð wyalienowanie przywódców grupy
Mechanizmy oddziaływania grupy
rówieśniczej:
Zdaniem Floriana Znanieckiego grupa rówieśnicza
powstaje w sposób spontaniczny, bez ingerencji
dorosłych. Taka grupa kształtuje mechanizmy, które
regulują wewnętrzną organizację grupy oraz wzajemne
zachowania poszczególnych członków. Grupa
rówieśnicza jest pozbawiona określonych celów i
wzorców, a jej głównym przesłaniem jest np. zabawa.
Zachowania członków grupy są regulowane poprzez
nastawienie tych osobników, którzy umieją narzucić
grupie swój punkt widzenia.
Cechą charakterystyczną grupy rówieśniczej jest
zmienność celów oraz form życia zbiorowego i zabawy.
Jest to konsekwencją tego, że członkowie grupy mają
zmienne i często sprzeczne nastawienia.
Do najczęstszych nastawień należą:
ð przodownictwo,
ð podporzÄ…dkowanie,
ð rywalizacja
ð współdziaÅ‚anie.
Dziecięce zachowania charakteryzują się
spontanicznością i różnorodnością. Na tym tle mogą
powstawać konflikty pomiędzy wzorami wyniesionymi
z domu a chęcią żywiołowej zabawy. W tym konflikcie
najczęściej wygrywa potrzeba zabawy z kolegami,
a rygory narzucone przez rodzinę lub środowisko
schodzÄ… na dalszy plan. Mamy tu do czynienia
z konfliktem, który może mieć określone skutki dla
procesu socjalizacji jednostki oraz dla ogólnego
porządku społecznego.
Organizacja, struktura i funkcje
grupy rówieśniczej:
W grupach rówieśniczych mamy do czynienia z pewnym
systemem wpływów, które z czasem przeradzają się
w określone struktury, układy i role społeczne.
Można wyróżnić trzy typy grup rówieśniczych:
* grupy dziecięce, oparte na zabawie
* grupy młodzieżowe, paczki
* grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy przestępcze)
Na młodzieżową grupę rówieśniczą składa się określona
struktura zachowań międzyludzkich. Elementy, które
tworzą stosunki społeczne w grupie to:
ð wewnÄ™trzna hierarchia grupy
ð system decyzyjny
ð ukÅ‚ad kanałów komunikacyjnych
ð charakter wiÄ™zi pomiÄ™dzy poszczególnymi
członkami grupy
Każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub liderów.
W związku z tym można wyróżnić:
przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób
posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe, takie
osoby charakteryzujÄ… siÄ™ pozytywnym nastawieniem
emocjonalnym i chęcią współdziałania oraz cieszą się
niewymuszonym zaufaniem pozostałych członków grupy
przywództwo - może być osiągnięte poprzez wyróżniające
właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest akceptowane
przez grupÄ™
panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie opiera
się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości, główny cel
panowania odnosi siÄ™ do sensu zadaniowego
i organizacyjnego
Na charakter przywództwa wpływają nie tylko cechy
charakteru danej jednostki, ale także wielkość grupy,
jej zadania oraz jej stosunek do otoczenia.
W przypadku nieprzyjaznych stosunków grupy
z otoczeniem mogą występować represje ze strony
otoczenia. W takim przypadku zwiększają się
tendencje do pełnienia władzy autorytarnej.
Przywództwo, które najczęściej dominuje w grupach
jest oparte na demokracji i liberalizmie.
Główne zadanie takiego przywództwa opiera się na
realizacji celów towarzyskich i zabawowych oraz
podtrzymywaniu poczucia odrębności od otoczenia.
Grupy dziecięce najczęściej opierają się przywództwie
chaotycznym, gdzie często mamy do czynienia z
chaosem decyzyjnym i z częstą zmianą osoby na
stanowisku lidera.
Roger Mucchielli przedstawił pięć układów komunikacyjnych, które
dostarczają wiadomości o charakterze grupy.
SÄ… to:
* układ szprychowy - każdy członek grupy ma kontakt z przywódcą,
jest to niezwykle pomocne w przypadku konieczności szybkiego
działania
* układ bezpośredni - każdy kontaktuje się z każdym
* układ kołowy - członkowie grupy przekazują informacje po kolei,
jeden drugiemu
* układ łańcuchowy - przywódca grupy przekazuje informacje jednej
osobie, która rozpowszechnia ja wśród pozostałych członków grupy
* układ scentralizowany - przywódca przekazuje informacje kilku
zaufanym osobom, a oni przekazują pozostałym członkom grupy.
Podsumowanie
Grupa rówieśnicza to pewna zbiorowość składająca się z
jednostek w podobnym wieku, pomiędzy którymi - pod
wpływem bezpośredniego kontaktu - powstają więzi
przyjaz
ni. Grupy rówieśnicze można zaliczyć do jednych z
podstawowych form życia społecznego jednostek. Do
głównych czynników wiążących grupę rówieśniczą można
zaliczyć: wiek, występowanie określonych kontaktów,
poczucie przynależności do wspólnej struktury, brak
istotnych różnic w poziomie rozwoju poszczególnych
członków.
Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:
* kształtowanie aktywności jednostek
* kształtowanie więzi z innymi ludz
mi
* ułatwianie kontaktów interpersonalnych
* zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania
* konstruktywne współzawodnictwo
* pobudzanie do rozwijania zainteresowań
* umożliwianie kontaktów towarzyskich
* zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych
* zapełnianie wolnego czasu
Na podstawie wyżej wymienionych funkcji
można powiedzieć, że grupy rówieśnicze
maja ogromny wpływ na kształtowanie się
osobowości i rozwój społeczny każdej
jednostki.
Największy wpływ grupy rówieśniczej na jednostkę jest
widoczny w jej okresie dojrzewania. Jest to moment
osłabienia autorytetu rodziców i innych dorosłych
osób i wtedy właśnie grupa rówieśnicza staje się dla
młodego człowieka punktem odniesienia. W tym
czasie jednostka spędza z rówieśnikami większą część
wolnego czasu, a grupa rówieśnicza wywiera wpływ na
jej opinie, postawy i zachowania, na styl ubierania siÄ™,
na wybór muzyki i literatury. Istnieją różne grupy
młodzieżowe. Może to być paczka na osiedlu, klasa
szkolna, grupa taneczna lub sportowa. Pozycja, jakÄ…
w danej grupie zajmuje jednostka ma wpływ na jej
samoocenę, poczucie własnej wartości, sposób
spostrzegania swojej osoby i ogólne zadowolenia
z życia.