8748915112

Maciej Szmit

dokumentów przedstawionych przez strony), bez ich starannego sprawdzenia²¹⁶, które zresztą jest nie zawsze możliwe. Warto przypomnieć w tym miejscu ponownie (por. rozdział 2.3.4), że wykonywanie samodzielnych oględzin badanych systemów czy toczenie nieformalnych rozmów ze świadkami i przedstawicielami stron nie są narzędziami badawczymi informatyki i jako takie nie powinny być przez biegłego nigdy podejmowane oraz, że do roli biegłego nie należy ocena prawdziwości i wartości merytorycznej zeznań czy dokumentów (ta bowiem zarezerwowana jest dla organu procesowego, zgodnie z zasadą swobodnej oceny materiału dowodowego).

Jeśli rozumowanie biegłego oparte jest na zeznaniach świadka (w szczególności zaś, jeśli w materiale procesowym istnieją dowody zaprzeczające tym zeznaniom, np. zeznania innego świadka) konieczne jest dokładne opisanie zaistniałej sytuacji, zaś - jeśli to konieczne - należy formułować opinie alternatywne²¹⁷ („jeśli prawdziwe są zeznania świadka A to..., jeśli natomiast prawdziwe są zeznania świadka B, pozostające z nimi w sprzeczności to..."). Konieczność wydania opinii alternatywnej może pojawić się również, gdy w literaturze przedmiotu istnieją dwie konkurencyjne teorie tłumaczące jakieś zjawisko, jak również w sytuacji, gdy nie ma jednolitej wykładni (doktrynalnej lub operatywnej) przepisu, od rozumienia którego zależy konkluzja opinii. Szczególną ostrożność należy zachować wszędzie tam, gdzie od biegłego wymagana jest ocena nasilenia czy stopnia jakiegoś zjawiska. Należy pamiętać, że biegły nie przedstawia swojego zdania, ale wypowiada się w imieniu dyscypliny jaką reprezentuje²¹⁸. Przy formułowaniu i rozumieniu opinii biegłego

²¹⁶    Widać tu pewną analogię do problemów, przed którymi stoją medycy sądowi: o ile bowiem dla lekarza klinicysty wywiad z pacjentem jest jednym z podstawowych źródeł wiedzy, o tyle np. medyk sądowy musi spodziewać się, że pacjent, nawet nieświadomie, będzie starał się przedstawić swój (subiektywnie postrzegany jako zły) stan zdrowia jako skutek błędów lekarza, z którym znajduje się w sporze. Podobnie np. pracownicy instytucji niezadowoleni z usług firmy outsourcingowej administrującej jej systemem informatycznym będą skłonni do przedstawiania wszystkich nieprawidłowości i problemów związanych z eksploatacją tego systemu jako skutków błędów administratora.

²¹⁷    Opinie alternatywne (tj. zawierające wnioski alternatywne) nie naruszając zasady swobodnej oceny materiału dowodowego przez organ procesowy pozwalają mu uzyskać wiedzę na temat konsekwencji, jakie niesie za sobą uznanie za prawdziwą wyeksplikowanej przez uczestnika postępowania tezy bądź jej zaprzeczenia.

²¹⁸    W pracy J. Pobocha [w:] T. Wilamowska et al.: Opirtiodawstwo..., op. cit., s. 175 ujął to słowami: „Jeśli biegły chce w opinii przedstawić jakiś swój pogląd w zakresie diagnozowania

96