8941511187

J. Papież, Pytanie o podstawy metodologiczne teorii wychowania 113

politycznych (historycznych), ekonomicznych, społecznych, edukacyjnych, psychologicznych i kulturowych, które warunkują ten proces.

Jeśli chodzi o pytanie trzecie (w jaki sposób badać proces wychowania i jego wyniki?), to w pedagogice (teorii wychowania) istnieją przynajmniej dwie tradycje uprawiania badań naukowych: podejście ilościowe i jakościowe.

Paradygmat ilościowy i jakościowy w badaniach procesu wychowania i jego wyników

Sposób patrzenia na fakty empiryczne, budowanie teorii i przewidywań na ich podstawie dzieli badania i badaczy na dwie kategorie: posługujących się metodami jakościowymi i tych, którzy stosują metody ilościowe. Ten schematyczny podział obciążony jest często wzajemnym oskarżeniem o niekompetencję, schematyzm, subiektywizm, upolitycznienie. Norman K. Denzin i Yvonna S. Lincoln piszą:

Słowo jakościowe wskazuje położenie akcentu na procesy i znaczenia, które nie są poddane ścisłym badaniom ani pomiarom (o ile w ogóle są mierzone) w kategoriach ilości, wielkości, gęstości i częstości. [...] Badania ilościowe, przeciwnie, dbają o pomiar i analizę związków przyczynowych, a nie o procesy. Badanie ilościowe nie mieści się w obrębie wolnego od wartości schematu⁶.

Badaczy „jakościowych” nazywa się publicystami lub naukowcami miękkimi, a ich pracę określa się jako nienaukową lub swobodnie interpretującą, osobistą i pełną zniekształceń. Spór metodologiczny ma długą historię na gruncie filozofii nauki oraz dyscyplin szczegółowych, takich jak: psychologia, pedagogika, socjologia. Jeśli chodzi o spory metodologiczne, cechujące się wzajemnym wytykaniem błędów, często mówi się o wyborze metody adekwatnej do celu badania i możliwości jego przeprowadzenia. Wybór ten może wykazywać większe lub mniejsze koncentrowanie się na określonych metodach przeprowadzania badań i ich prezentacji - ilościowych i jakościowych.

Klaus Hurrelmann podkreśla, że

[...] dane zalety i słabości każdej poszczególnej metody, sprawiają, że pożądane byłoby posłużenie się swoistą mieszanką metod. Zabieg taki nazwano „triangulacją” w znaczeniu „kombinacji metodologii tego samego zjawiska”⁷.

N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Wkraczanie..., dz. cyt. K. Hurrelmann, Struktura społeczna..., dz. cyt., s. 74.