8941511193

J. Papież, Pytanie o podstawy metodologiczne teorii wychowania 119

Jedna kwestia badawcza - dwa podejs'cia metodologiczne

Badania empiryczne w obszarze teorii wychowania ze względu na przedmiot badań można przeprowadzić według zasad metod ilościowej lub jakościowej albo ilościowo-jakościowej. Można z jednej strony pokazać kształtowanie się zmiennych zależnych na przestrzeni określonego czasu, prześledzić i określić dynamikę tych zmian, z drugiej - określić ich treść oraz uwarunkowania. Takie badania można także rozciągnąć w czasie (odstępach czasowych) i przeprowadzić według zasad metody panelowej, tak rzadko stosowanej w pedagogice ze względu na czas trwania i związane z tym koszty. Definicje metody panelowej, w skrócie panelu, uwzględniają trzy elementy: badanie tych samych ludzi tą samą zmienną w różnych odstępach czasowych. Badanie panelowe może objąć całą jednostkę badaną, tzw. badania totalne, lub wybraną próbę, reprezentatywną dla całej grupy. K. Holm pisze, że badania te są stosowane przede wszystkim do ujęcia zmian w czasie, takich jak zmiana struktury małej grupy lub sytuacja socjalna pewnych grup społecznych. W badaniach socjologicznych istotne jest powiązanie zmiennych panelowych z dodatkowymi danymi, takimi jak dochody czy status społeczny. Pozwala to na lepszą obserwację kierunku i siły wpływu zmian otoczenia na obserwowane zjawisko²¹.

Według K. Holma badania panelowe mogą dać odpowiedź na następujące pytania:

a)    które badane jednostki zmieniają się?

b)    jakie właściwości charakteryzują jednostki stabilne i zmieniające się?

c)    w jakim kierunku i w jakim wymiarze wpływają one na stałą zmienną?²²

Ze względu jednak na specyficzny charakter teorii wychowania można odstąpić od ścisłych (podręcznikowych, definicyjnych) zasad tej metody. Metodę można nazwać quasi-panelową. Jerzy Brzeziński, mówiąc o procedurze quasi--eksperymentalnej, nazywa ją „słabszą odmianą” procedury eksperymentalnej, która nie spełnia choćby jednego z czterech podanych przez autora wymagań²³. Prefiks auasi jest terminem łacińskim, językowo neutralnym, znanym z literatury i muzyki (W. Hugo, L. van Beethoven) i według słownika znaczy: ‘prawie’, ‘niemal jak’, ‘blisko’²⁴. Metoda quasi-panelowa jest więc metodą „prawie panelową”,

²¹    Por. R. Mayntz, K. Holm, P. Hubner, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej, przeł. W. Lipnik, PWN, Warszawa 1985.

²²    K. Holm, Skalierungsverfahren Pane/ana/yse, Die Befragung 4, Munchen 1976.

²³    J. Brzeziński, Elementy metodologii..., dz. cyt.

²⁴    W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1994, s. 423; K. Kumaniecki (oprać.), Słownik lacińsko-polski, PWN, Warszawa 1990, s. 412.