8748916441

uczestnika komunikacji literackiej⁵¹. Nurt ten przybiera charakter antropocen-tryczno-kulturowy. Skupienie wszelkich zabiegów dydaktycznych wokół podmiotowości młodego człowieka staje się, według Jana Polakowskiego⁵², czynnikiem decydującym o jego przyszłych zachowaniach odbiorczych i świadomości uczestnictwa w kulturze. Wychodząc z perspektywy ucznia, należy wziąć pod uwagę także wiedzę o literaturze i o dziele literackim. Fundamentem jednak jest tu pełna wiedza o uczniu. Złożą się na nią informacje o jego kompetencjach odbiorczych, emoq'onalno-intelektualnym przygotowaniu do kontaktu z literaturą, posiadanych „narzędziach" odbioru dzieła, o czynnikach środowiskowych oraz wpływie kultury popularnej na uczniowską recepcję tekstów literackich. Dogłębna analiza uzyskanych informacji pozwala określić sytuację dziecka uczestniczącego w procesie poznawania szeroko pojętej kultury.

U podstaw antropocentrycznej koncepcji dydaktyki, wychodzącej od wewnętrznych i zewnętrznych stymulatorów oraz barier określających zachowania kulturowe młodego człowieka, znajduje się personalizm społeczny i psychologia humanistyczna. Uczeń-osoba jako podmiot czynności uczenia się może rozwijać swoje „ja" i dokonywać samorealizaq'i w kontakcie z tekstami literackimi. W tym szkolnym odbiorze pojawia się jego równorzędny partner-nauczyciel, będący podmiotem czynności nauczania⁵³. Wynika z tego, że w poszukiwaniu odpowiedniej koncepcji nauczania języka polskiego ważną rolę odgrywać powinien dialog i wzajemne relacje ucznia i nauczyciela. Aby proces lekcyjny był autentycznym spotkaniem, podczas którego dochodzi do dyskutowania problemów zawartych w omawianych tekstach, polonista - kompetentny znawca psychiki i możliwości intelektualnych ucznia - winien tego ostatniego sprowokować do twórczej, aktywnej postawy badawczej. Dobra wiedza nauczyciela o wychowanku zwiększy szansę na świadomą realizaqę celu formacyjnego w kształceniu polonistycznym.

Zdaniem Zenona Urygi, który wpisuje wymieniony cel w filozoficzno-spo-łeczny wymiar przedmiotu, chodziłoby o takie zaprojektowanie lekcji, by uczeń - czytając i analizując teksty literackie - poszerzał wiedzę o człowieku, prowadząc rozważania wokół jego dążeń, hierarchii wartości, wyborów moralnych, upadków, dylematów egzystencjalnych itp. Ważne staje się nabycie umiejętności wieloaspektowego poznawania świata przedstawionego, badania postaw bohaterów literackich, wartościowania ich przeżyć z punktu widzenia psychologicznego, sozologicznego czy filozoficznego⁵⁴.

⁵¹    Z. Uryga, Godziny polskiego, Warszawa-Kraków 1996, s. 104.

⁵²    J. Polakowski, Badanie odbioru prozy artystycznej. Zarys teorii badań - próby diagnozy, Kraków 1980, s. 15-20.

“ P. Andrusiewicz, op. cit., s. 38.

^M Z. Uryga, op. cit., 1996, s. 23-26.

25