9157473977

z ¹³ Cs, a więc transportowanego na bardzo małych, mikronowych i submikronowych aerozolach. Maksymalny opad ^l37Cs pochodzenia czamobylskiego w Polsce [Biernacka i inni, 1991; Strzelecki i inni 1993, Mietelski 1994] byl rzędu 50 kBq/m² (na Śląsku Opolskim). Stąd, maksymalny opad 239+240p_{u wraz z} frakcją małych aerozoli można ocenić na około 0.3 Bq/m², a wartość średnią na o rząd wielkości niższą.

Rys. 2. Widma promieniowania alfa plutonu wydzielonego (w 1993) z próbki opadu czamobylskiego pobranej 1.05.1986 na terenie IFJ. (A) widmo zmierzone w roku 2000, zawierające narośnięty ²⁴¹Am z rozpadu ²⁴¹ Pu, (B) widmo tego samego preparatu zaraz po oczyszczeniu z produktów rozpadów Pu.

W 1993 roku autor przygotował alfa-spektrometryczne źródło plutonu wydzielonego z próbki opadu czamobylskiego (wody deszczowej zawierającej również materiał pochodzący z depozycji suchej) pobranej dnia 1.05.1986 na terenie IFJ. Wykonano wstępny pomiar, jednak w'ówczas posiadany, improwizowany spektrometr promieniowania alfa nie byl dostatecznie stabilny dla precyzyjnego pomiaru tak niskiej aktywności. Pomiar powtórzono na spektrometrze Canberra 7401 w w 1995 roku ( z detektorem SBSi wyprodukowanym w IFJ) oraz w 2000 roku na spektrometrze Silena AlphaQuattro z detektorem Canberra PIPS (rys. 2 A). Po ostatnim pomiarze próbkę oczyszczono z produktów rozpadu, ponownie wykonano źródło i kolejny raz zmierzono (rys. 2b). Obliczona (niepublikowana dotychczas) wartość stosunku aktywności ²³⁸Pu do ^239+240p_u dla tej próbki wynosi 0.558+0.038 (na dzień 1.05.1986). Wartość ta potwierdza przyjmowaną wcześniej przez autora dla próbek z Polski wartość tego stosunku równą 0.55. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że rozpad promieniotwórczy zmniejszył głównie aktywność ²³⁸Pu (Ti/,=87.7 lat), przez co spowodował zmniejszenie tego stosunku o około 13%, tak że np. w roku 2000 należałoby przyjmować wartość 0.485±0.034 (na 1.09.2000). Symptomatycznym jest, że wartość tego stosunku wyznaczana przez wszystkich polskich autorów [Pietruszewski i Bojanowski, 1990; Skwarzec 1995] jest wyższa od wyników badań wykonanych na terenach najsilniej dotkniętych katastrofą, jak przytaczano powyżej. Wartość ta jest również nieznacznie wyższa od wyników niemieckich [Bunzl i Kracke, 1990], Prawdopodobnie jest to związane z tym, że Polscy badacze rozpoczęli analizy pod kątem obecności plutonu z Czarnobyla po roku 1989, gdy aktywność ²³⁸Pu uległa wzrostowi w wyniku całkowitego rozpadnięcia się znacznie bardziej aktywnego ²⁴²Cm (T1/2= 160 dni). Inne objaśnienie tego efektu będzie dyskutowane jeszcze przy okazji badań skażeń plutonem roślin (III.3.4.)

Porównanie pomiarów oczyszczonego z produktów rozpadu źródła (opisywanego powyżej) z tym samym źródłem przed oczyszczeniem pozwoliło również ocenić wartość stosunku aktywności ^24lPu/^239+240Pu jako równą 59±10 (na dzień 1.05.1986). Sposób obliczenia tej proporcji opisany jest w dalszej części pracy (III. 1.3.) przy okazji opisu jej zastosowania do obliczania aktywności ^24lPu w próbkach ściółek leśnych. Jak wspomniano powyżej zarówno ^24lPu jak i ^24lAm były obecne w środowisku po atmosferycznych testach broni jądrowej. Bezpośrednio przed katastrofą czamobylską (wiosna 1986) stosunek aktywności ^24lPu/^239+240Pu w pozostałościach opadu globalnego wynosił 4.2, a ^24lAm/^239+240Pu 0.3 [UNSCEAR, 1982], Stosunek aktywności ²⁴¹Pu/ ^239+240p_u w opadzie czamobylskim można wyznaczyć korzystając ze wzoru:

^241.0, ₌ ^24, "4-2 -(1-F/l 00%) ■ A_{m =} (A₂J A_m)-42-(\-F/\00%)

A_Ch    (F/100%)-A_m    (7-100%)

15