9773562714

DOI: 10.5604/00332860.1124059

PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA, NR 5/2014

MAŁGORZATA TOEPLITZ-WINIEWSKA

Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii Polskie Towarzystwo Psychologiczne

OPIEKA NAD DZIEĆMI - STANDARDY OPINIOWANIA PSYCHOLOGICZNEGO W SPRAWACH ROZWODOWYCH

Streszczenie: Celem artykułu jest wskazanie specyfiki i trudności w diagnostyce rodziny w kryzysie rozwodowym oraz relacji między rodzicami (opiekunami) a dziećmi. Diagnoza taka jest wykonywana na zlecenie sądu rodzinnego, który określa cel postępowania, stawiając pytania; psycholog przekształca pytania na hipotezy i operacjo-nalizuje zmienne, dobiera metody diagnostyczne. Omówione zostały dwa podstawowe problemy - jak rozumieć „dobro dziecka” i jakie są wskaźniki kompetencji wychowawczych rodziców. Poruszono także problemy metodologiczne, szczególnie dobór metody -status i ograniczenia technik projekcyjnych. Zasygnalizowano etyczne dylematy w diagnozie sądowej oraz wskazano kompetencje biegłego sądowego i jego odpowiedzialność za konsekwencje diagnozy.

Słowa kluczowe: rozwód, metody diagnozy, dobro dziecka, kompetencje psychologa

WPROWADZENIE

Opiniowanie psychologiczne w sprawach rodzinnych — rozwodowych i opiekuńczych — należy do diagnoz najczęściej wykonywanych przez psychologa dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości. Celem diagnozy jest zazwyczaj określenie relacji w rodzinie, więzi emocjonalnych dziecka z poszczególnymi członkami rodziny, a także analiza kompetencji wychowawczych każdego z rodziców w kontekście stworzenia dziecku optymalnych warunków rozwoju. Sądy rodzinne niemal całkowicie, często wprost automatycznie, kierują się opinią psychologiczną, nie odnosząc jej konkluzji do innych dowodów w sprawie. Rodzice zdają sobie doskonale sprawę ze znaczenia opinii psychologa dla orzeczenia sądu, dlatego też, jeśli jest ono dla jednego z nich „niekorzystne”, to odpowiedzialnością obarczają psychologów. Kwestionują przy tym ich obiektywizm, rzetelność i trafność zastosowanych metod diagnostycznych, wreszcie kompetencje zawodowe psychologa. Te wątpliwości są nagłaśniane w mediach i artykułowane w sposób coraz bardziej atakujący psychologów. Warto więc zanalizować te elementy psychologicznej ekspertyzy sądowej w sprawach rodzinnych, które są najtrudniejsze i wymagają szczególnych kompetencji diagnostycznych. Psychologowie sądowi zgodnie uważają, że ten rodzaj opiniowania należy do ich najtrudniejszych zadań zarówno ze względów merytorycznych, jak i etycznych. Można wskazać na trzy podstawowe powody trudności. Pierwszym problemem są niezwykle silne emocje towarzyszące procesowi diagnozy. Rodzice wrogo do siebie na-

Adres do korespondencji: [e-mail]