9773562866

5. Źródła

W pracy naukowej, tak, jak w większości wypowiedzi, prezentujemy nie tylko nasze poglądy, ale także poglądy innych ludzi. O ile w codziennym życiu swobodnie możemy wykorzystywać sądy niezweryfikowane i zwyczajowe wyobrażenia, opatrując cytowane opinie określeniami typu „mówi się", „ponoć", czy „niektórzy twierdzą", o tyle w pracy naukowej jest to całkowicie niedopuszczalne. W rozprawie naukowej każdy obcy sąd, czy obserwacja musi mieć jasno podane źródło. W razie jego braku przyjmuje się, że jest to obserwacja lub sąd autora. W przypadkach, gdy założenie to nie jest prawdziwe mamy do czynienia z naruszeniem praw intelektualnych. Dlatego referując czyjeś poglądy, czy odkrycia, musimy zawierającą je partię tekstu opatrzyć przypisem, który stanowi odnośnik do źródła, z którego te informacje czerpiemy. Źródłem może być publikacja, strona WWW, kolekcja, czy materiał multimedialny, a nawet osobista wypowiedź cytowanego badacza. Naturalnie, ponieważ cała istniejąca wiedza została kiedyś przez kogoś wytworzona, przypisami nie opatrujemy wszystkich twierdzeń w tekście. W szczególności nie stosuje się przypisów do podparcia tez powszechnie przyjętych, typu „historia państwa polskiego liczy ponad 1000 lat", lub stwierdzeń ogólnych, jak np. „woda jest niezbędna do życia".

Istotną kwestią jest jakość źródeł, na które powołujemy się w pracy. Profesjonalna praca może opierać się jedynie na wiarygodnych publikacjach naukowych, w tym przede wszystkim na publikacjach źródłowych, tj. monografiach stanowisk, czy publikacjach materiałów archeologicznych. W przypadku prac studenckich kryteria są nieco łagodniejsze, szczególnie dla pierwszych dwóch lat studiów. O ile prowadzący zajęcia nie zadekretuje inaczej, dopuszczalne są np. odwołania do dobrych publikacji popularnonaukowych, zarówno drukowanych, jak i internetowych. W każdym przypadku studenci zachęcani są jednak do odszukania materiałów źródłowych, na jakich taka publikacja się opiera. Niedopuszczalne są natomiast odwołania do beletrystyki, filmów, książek przygodowych, czy publikacji z zakresu pseudonauki, określanej w pewnych kręgach jako „archeologia alternatywna".

Zasadą w zakresie wykorzystania źródeł w pracy naukowej jest kierowanie czytelnika do źródeł bezpośrednich. Przykładowo, jeśli piszemy o badaniach S. Krukowskiego w Złotym Potoku, to odwołujemy się do publikacji źródłowej ww. badacza z roku 1914, a nie np. publikacji W.Chmielewskiego z 1975 roku, która te badania omawia (przykład zmyślony). Konstrukcja bibliografii w pracach studenckich ma, poza wszystkim innym, także charakter sprawozdawczy - student wykazuje się w niej przyswojoną bazą źródłową. W związku z tym niedopuszczalne jest tworzenie przypisów do pozycji, których autor pracy faktycznie nie przeczytał. W wypadku weryfikacji takiej sytuacji przez prowadzącego, może to prowadzić do dyskwalifikacji pracy. Wymóg osobistego zapoznania się z literaturą źródłową może być w pewnych wypadkach trudny do zrealizowania dla studentów młodszych lat, szczególnie dla publikacji archiwalnych, np. z XIX w. Z tego powodu, szczególnie dla młodszych lat studiów kryteria odwoływania się do źródeł bezpośrednich mogą być złagodzone przez prowadzącego. O ile wyrazi on taką zgodę, w opisywanej wyżej sytuacji student, który dotarł jedynie do publikacji W. Chmielewskiego z 1975 roku mógłby dla badań w Złotym Potoku skonstruować następujący przypis: (Krukowski 1914 za: Chmielewski 1975).

Szczególnym przypadkiem powoływania się na poglądy innego badacza jest bezpośrednie cytowanie jego wypowiedzi. Ponieważ o wartości pracy naukowej stanowi jej oryginalność, z

4