106095479

1. Metodologia badań własnych

Inspiracją do podjęcia problemu edukacji wczesnoszkolnej byl długoletni i wielostronny ogląd I szczebla kształcenia w szkolnictwie podstawowymi. Zagadnienie to jest złożone i z pewnością nie należy do jednorodnych, dlatego należy je rozpatrywać na tle całego procesu dydaktyczno-wychowawczego, osadzonego w wielu kontekstach działań szkoły i nauczyciela. Problematyka badań ujęta została w 6 głównych zagadnień, niezwykle ważnych i aktualnych dla nieustannie podlegającej zmianom edukacji wczesnoszkolnej. Obejmują one tematykę: kształcenia zintegrowanego, komunikacyjnego wymiaru edukacji, uspołecznienia uczniów w młodszym wieku szkolnym, współpracy nauczycieli z rodzicami dzieci z klas I-III, pracy domowej i oceniania opisowego. Pytania uwzględnione w omawianych kwestiach badawczych zawsze dotyczą 2 wymiarów: teoretycznego i praktycznego. Biorąc po uwagę 2 podejścia rysujące się wobec pedagogiki (jedno - że należy ona do nauk humanistycznych, zaś drugie - że może być kw alifikow ana również do nauk społecznych i przyrodniczych), a także metodologiczne aspekty jej uprawiania, wydaje się, że takie rozwiązanie znajduje uzasadnienie w metodologii badań pedagogicznych. Wychodząc z założenia, że pedagogika jest nauką humanistyczną, a także że opiera się na przesłankach metodologicznych, związanych z badaniami hermeneutyczno-fenomenologicznymi, których celem jest rozumienie i interpretacja faktów oraz zjawisk w odniesieniu do psychologii humanistycznej, filozofii dialogu i filozofii personalistycznej¹, warto teorię pedagogiczną uczynić punktem wyjścia do opisu oraz analizy badań własnych. Uznaje się, że jednym z obszarów prowadzenia badań hermeneutycznych w ramach pedagogiki jest ..hermeneutyka pedagogiczna, w której proces rozumienia skoncentrowany jest głównie na 4 elementach: a) procedurze rozumienia tekstu, b) rzeczywistości historyczno-kulturowej, c) rzeczywistości wychowawczej (relacja wychowawca -wychowanek rozpatrywana z perspektywy dorosłego i dziecka, proces uczenia się, postaw a wychowawcy, rola intuicji, współzależność teorii i praktyki) oraz d) interpretacji dokonywanych przy (...) opracowywaniu i wartościowaniu wyników w badaniach analityczno-empirycznych”². Przyjmując, że hermeneutyka - jako teoria interpretowania oraz rozumienia tekstu mówionego lub pisanego - jest „obecna również w pedagogice, jako nauce o procesach wychowania (samowychowania) i kształcenia (edukacji, autoedukacji) człowieka”³ teoretyczny kontekst obszaru poszukiwań badawczych stanow iły liczne publikacje naukow e, a czasem także metodyczne, które wpisują się w dyskusje na temat szybko rozwijającej się wiedzy z rozmaitych nauk humanistycznych. Odpowiadając na pytanie, jaki jest stan piśmiennictwa naukowego dotyczącego konkretnego zagadnienia z zakresu wczesnej edukacji, dotyka się więc bezpośrednio jednego z wymiarów hermeneutyki pedagogicznej - rozumienia tekstów (niekoniecznie zresztą „czysto” pedagogicznych)⁴, obejmujących kwestie w różnorodnych, czasem wręcz odmiennych, kontekstach oraz kierunkach rozważań. Ich zestawienie jest wartościowe i uzasadnione, gdyż przedstawia szeroką płaszczyznę dyskusji, tym

7

1

   S. Palka, Metodologiczne aspekty uprawiania pedagogiki, [w:] Orientacje w metodologii badań pedagogicznych, pod red. S. Palki. Wydawnictwo Uniwersytelu Jagiellońskiego, Kraków 1998, s. 12.

2

   K. Ablewicz, Hermeneutyka i fenomenologia a pedagogika, [w:] Podstawy metodologii badań w pedagogice, pod red. S. Palki. GWP. Gdańsk 2010, s. 111.

3

   Ibidem, s. 105.

4

   J. Gnitecki, Elementy metodologii badań w pedagogice hermeneutycznej, WSP, Zielona Góra 1996, s. 35-38.