3574672298

52 3. Metodologia badań własnych

To prowadzi do kolejnego dylematu badań jakościowych — związanego z etycznym postępowaniem badacza. Nawet uprawomocniony paradygmat zachowania obiektywizmu, podkreślany wielokrotnie jako podstawa badań jakościowych, w pewnych sytuacjach może rodzic dylematy moralne. Earl Babbie formułuje między innymi następujące wątpliwości:

1.    Czy etyczne jest uzyskiwanie informacji dla twoich celów od ludzi, których nienawidzisz?

2.    Czy etyczne jest dostrzeganie pilnej potrzeby pomocy i niereago-wanie na to?

3.    Czy etyczne jest bycie w jakimś środowisku lub sytuacji i nieanga-żowanie się w pełni?

4.    Czy etyczne jest używanie ludzi jako informatorów dla ulotnego zrozumienia?^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11}

Pomimo ważkości tych pytań wydaje się, że nie ma takiej orientacji badawczej, która zapewniałaby etyczną „sterylność” procesu badawczego rozumianą jako nienaruszanie intymnej sfery drugiego człowieka — badanego. W trakcie badań własnych jako główną metodą zbierania danych wykorzystałam pogłębiony wywiad biograficzny. Istnieją różne odmiany tej metody: wywiad narracyjny, skoncentrowany na subiektywnych teoriach, skoncentrowany na problemie, etnograficzny, grupowy, wywiad recepcyjny oraz zastosowany przeze mnie wywiad oparty o dyspozycje¹⁵. Kryteria klasyfikacji wywiadów to: stopień aktywności badacza w trakcie rozmowy, elastyczność w podejściu do badań (to jest istnienie kwestionariusza wywiadu lub jego brak oraz stopień standaryzacji kwestionariusza), oraz obecność teoretycznych „przedzałożeń” badacza lub ich brak¹⁴. Steinar Kvale dokonuje zaś typologizacji wywiadów na takie, w których badacz poszukuje konkretnych informacji oraz takie, w których „odkrywa” informacje jak podróżnik, który odkrywa nieznane terytoria¹⁵. Stosując tę metaforę, należy moje badania zaklasyfikować do wywiadu ukierunkowanego na konkretne informacje (z obszaru aktywności zawodowej nauczycieli i ich osobistego rozwoju).

1

E. Babbie: Badania społeczne w praktyce. Przeł. W. Betkiewicz [i inni].

2

Warszawa 2004, s. 336.

3

¹³    Por. m.in.: T. P i 1 c h, T. Bauma n: Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilo

4

ściowe i jakościowe. Warszawa 2001; K. Konarze w s k i: Jak uprawiać badania oświa

5

towe. Metodologia praktyczna. Warszawa 2000; I. K ó p p, W. L i p p i t z: „Moje nieczyste

6

sumienie jest właściwie superwrażliwe”. Badania nad dzieciństwem w Niemczech.

7

W: Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały. Red.

8

D. Urbaniak-Z aj ąc, J. Piekarski. Łódź 2003.

9

¹⁴    T. Pi 1 c h, T. Bauman: Zasady badań..., s. 328.

10

¹⁵    S. Kvale: InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu biograficznego.

11

Przekł. i red. nauk. S. Zabielski. Białystok 2004, s. 17—19.