117828202

2.1. Terpeny

Terpeny to grupa substancji naturalnych, głównie pochodzenia roślinnego, o wzorze ogólnym (C₅H₈)_n. Są to węglowodory będące oligomerami izoprenu (2-metylobuta-l,3-dienu), w których reszty izoprenowe są połączone według reguły izoprenowej, zgodnie z którą kolejne jednostki izoprenowe są powiązane według mechanizmu „głowa do ogona”. Izopren jest najczęściej występującym węglowodorem w ludzkim ciele. Wytwarzany jest przez organizm ludzki w tempie około 15 pmol kg'

'■h"¹.

W zależności od stopnia polimeryzacji n_y wyróżniamy:

■    monoterpeny (CioHió), n=2;

■    seskwiterpeny (C15H24), n=3;

■    diterpeny (C20H32), tf=4;

■    sesterterpeny (C25H40),

■    triterpeny (C30H48), n=6;

■    tetraterpeny (C40H64), /r=8;

■    politerpeny, n>8.

Terpeny mogą również zawierać różnorodne grupy funkcyjne: hydroksylowe, karboksylowe, karbonylowe, czy nadtlenkowe i wtedy takie pochodne terpenowe nazywamy terpenoidami. Stanowią one główne składniki żywic drzew iglastych i olejków eterycznych. Wytwarzane są przez drzewa i krzewy iglaste, organizmy morskie, a niekiedy w małych ilościach również przez zwierzęta, głównie jako feromony.

Oligomery izoprenu, które nie spełniają reguły izoprenowej to izoprenoidy. Zaliczamy do nich steroidy, karotenoidy, irydoidy i kauczuk [14, 25, 26].

2.1.1. Monoterpeny

Monoterpeny to substancje biosyntetyzowane z dwóch jednostek izoprenowych. Mogą mieć charakter węglowodorów, ale znane są również liczne pochodne tlenowe, takie jak alkohole, aldehydy, ketony lub tlenki terpenowe. Monoterpeny są związkami ciekłymi lub stałymi o silnym zapachu. Są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych. Bardzo często występuje w nich izomeria geometryczna i optyczna. Substancje te są bardzo

17