1194638923

cow wrogość do Polakow. którą należy traktować jako realny składnik sytuacji politycznej. Komisja opowiedziała się w nim za plebiscytem w sprawie przyszłości prowincji, zauważając, ze jego przeprowadzenie w krótkim czasie, z uwagi na warunki istniejące w samej Galicji Wschodniej, jak i w krajach ościennych, może nie odzwierciedlać istotnych pragnień ludności. Odroczenie plebiscytu na dłuzszy czas. jak uznano, zapobiegłoby owemu zagrożeniu w następstwie przedłużenia zarządu prowizorycznego. Z drugim rozwiązaniem wiąże się jed nakze. jak oświadczono, niebezpieczeństwo wywołania walki między sąsiednimi państwami o wciągnięcie Galicji Wschodniej w orbitę swoich wpływow^,7\ Ostatecznie na wniosek Balfoura (złozony jeszcze 18 VI). kierując się koniecznością zaspokojenia potrzeby przeciwstawienia się „bolszewickiej inwazji Galicji" i uniknięcia „narażania na szwank przyszłych interesów rusińskiej większości, która obecnie zamieszkuje Wschodnią Galicję”¹⁴⁰, zdecydowano zezwolić rządowi polskiemu na okupację wojskową tego obszaru. Uzasadniono to bezwzględną militarną koniecznością powstrzymania ofensywy bolszewickiej i brakiem innych oddziałów, poza polskimi, zdolnych sprostać temu zadaniu, dezorganizacją i analfabetyzmem Ukraińców, polskim charakterem klas wyższych i miast omawianego obszaru oraz niemożnością przeprowadzenia wdanej chwili plebiscytu. Uznano, iz Polakom należy oznajmić, ze ich okupacja jest czasowa. Ukraińcy natomiast winni byc zawiadomieni, ze Wojsko Polskie jest tam z woli Ligi Narodow. która da im w przyszłości moznosc wypowiedzenia się w plebiscycie. Wskazano, ze zaletą całego planu jest zapewnienie obrony Galicji przed bolszewikami, co leży w interesie tak Ukraińców, jak i całej Europy oraz łączenie tego zadania z zasadą samostanowienia, która będzie wprowadzona w życie, jak tylko pozwolą na to okoliczności¹*'. Decyzja w tej sprawie została podjęta przez Radę Ministrów Spraw Zagranicznych 25 VI1919 roku. Tego dnia powiadomiono rząd polski, ze

179 Ibidem, s. 860.

ISO Ibidem, s. 838; PPC. t VI.s. 687

181 PPC. I. IV. s. 848 8SS. 859 862: PPC. 1. VI. s. 687 688. Główne punkty odnośnej decyzji stwicr dzały. iz Rada postanowiła „I. That the Polish Governmcnt bc authoriscd tooccupy with its military forces Eastern Galicia up to the Rivcr Zbrucz. 2. (...) to utilise any of its military forces includingGeneral Hallersarmy insuchoccupation. 3.(..)tocstablishacivilgovernment inEastern Galiciaunderan agreement with the Principal Allicd and Associated Powers which shall beconditioned topreserve as far as possibłe the autonomy of the territory and the political. rcligious and personal liberties of the inhabitants. 4. That the agreement shell be predicated upon the ultimatcsclfdctcrmination of the inhabitantsof Eastern Galicia as to their political allcgiancc. the time for thcexerci$eof $uch choice to be hreafter fixed by the Principal Allicd and Associated Powers or by a body to whom they may delegate that power" (pozostałe trzy punkty dotyczyły dalszej procedury i przepisów wykonawczych do tej decyzji). Obie xt nony powiadomiono o tych postanowieniach w podobnie brzmiących depeszach PPC. t IV. $. 8S4-855oraz SPKP. Ul.s. 354.360.

..Mając na widoku ochronę osób i dóbr pokojowej ludności Galicji Wschodniej przed niebezpieczeństwem, na które są narażone ze strony band bolszewickich. Rada Najwyższa Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych zdecydowała upoważnić siły zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej do prowadzenia swoich operacji az po rzekę Zbrucz. To upoważnienie nie dotyczy w żaden sposób decyzji mającej byc podjętą później przez Radę Najwyższą dla ustanowienia politycznego statusu Galicji"'*². Oświadczenie to zostało uzupełnione 28 VI przez skierowaną do rządu polskiego depeszę, w której ..Rada Najwyższa Mocarstw' Sprzymierzonych i Stowarzyszonych postanowiła upoważnić rząd polski do posługiwania się wGalicji Wschodniej wszystkimi elementami jej (tzn. Rzeczypospolitej P.Z.) sił zbrojnych, a w tym armią generała Hallera"'*¹.

W ten sposob zamknięty został najważniejszy etap zmagań oGalicję Wschodnia, lak pisze Z. Zaks. „Losy w-ojny polsko ukraińskiej były (...) przesądzone. Dalsza walka z Polską równałaby się wojnie z całą Ententą"’"⁴. Jest w drugiej części tego stwierdzenia nieco przesady, gdyż sama Rada Najwyższa przyznała, iz poza od działami polskimi nie ma żadnej armii, którą mogłaby w-ysłac do Galicji, niemniej lednak poparcie dyplomatyczne i materialne Konferencji było po stronie polskiej. Należy przy tym zaznaczyć, ze z uwagi na niewyjaśnioną jeszcze sprawę przyszłych losow Rosji, decyzja Rady Ministrów Spraw Zagranicznych z 25 VI1919 r. miała nie tyle charakter propolski, ile raczej antybolszewicki. co w istniejącej sytuacji odbiło się niekorzystnie na interesach ukraińskich’"'.

Dyplomacja ukraińska zareagowała na tę decyzję w sposob niejednoznaczny, a skoordynowana akcję utrudniał nasilający się rozdzwdęk między ZURL a URL. wywołany z jednej strony naciskiem Wojska Polskiego, a z drugiej - Armii Czerwonej.

Dnia 30 VI delegacja ukraińska oświadczyła Lansingowi. iz poddaje się decyzji Konferencji w nadziei, ze okupacja polska ma charakter czasow^ry. a cala spraw^ra

182    PPC. t. VI. s. 677. Por. T. Dąbkowski. op. dl., s. 166; | Krasuski. Mifdzy wojnami..., s. 24; M Papier/ynska Turek. op. cif., s. 35: A Partyka. op. cii., s. 563: H. W. V. Tcmpcrlry. op. cit.. s. 337; R Torzecki. Kwrsfut ukru truta.... $. 25.45; Z Zaks (Problem Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-radzieckiej. ..Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowej*, t. VIII. 1972, s.79) podajebłędnądatędecyzji Rady Najwyższej - 26 VI. O reakcjach dyplomacji polskiej patrz: APIP. t. II. s. 224: M. M. Drozdowski. op.cit..s. 163.166.

183    SPKP. t. II. s. 353. Patrz tez oświadczenie ustne w tej sprawie, które delegacja polska otrzymała wrześnie j. APIP. 1 ll.s. 224. Przyznano tez Polsce wszelkie materiały wojenne i zgodzono się na transport doGalicji IV dywizji gen. Żeligowskiego PPC. t. VI.s. 588-589,599.726-727.731.

184    Z. Zaks. Galicia wschodnia w polityce..., s. 387.

185    Por. zbyt daleko id^ce wnioski R. Bierzanka. Uważam, ze rozstrzygający wpływ na decyzję Konferencji miały klęski Ukraińców na froncie przeciwbolszcwickim i wyzszosc militarna Pólaków R Bierzanck.op. cii., s. 81*82.

61