1148442230

18

W przypadku gdy archiwalia o charakterze osobistym stały się własnością niepaństwowej jednostki organizacyjnej (np. stowarzyszenia prowadzącego tzw. archiwum społeczne) ustalenie zasad ich udostępniania ustawa archiwalna pozostawia w zakresie autonomicznej decyzji właściciela. Oczywistym jest, że tu także uwzględnienia wymagają wszystkie regulacje prawne ograniczające dostęp do informacji czy dokumentacji, z przepisami o ochronie dóbr osobistych, danych osobowych i własności intelektualnej na czele. Różnica jest tylko taka, iż w przeciwieństwie do regulacji dotyczącej państwowego zasobu archiwalnego ustawa archiwalna nie zawiera bezpośredniego odesłania do innych aktów prawnych. Analogiczna sytuacja panuje w obszarze udostępniania archiwaliów nadal należących do nieewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego.

Archiwum osobiste rozumiane jako całość materiałów archiwalnych wytworzonych i zgromadzonych przez człowieka w czasie jego życia i działalności to nie tylko zbiór przedmiotów materialnych w postaci dokumentacji, ale też dobra niematerialne (między innymi utwory) w niej ucieleśnione. Oba te aspekty należy uwzględniać w analizie statusu tego typu archiwaliów z punktu widzenia twórcy archiwum, osób których przedmiotowa dokumentacja dotyczy (nie będących jej twórcami) oraz instytucji prowadzących działalność archiwalną w zakresie takich materiałów.

Archiwów osobistych i składających się nań materiałów dotyczą pewne specyficzne dla nich regulacje. W dużej części mają one charakter cywilnoprawny, czyli całkowicie odmienny od tych norm, które większość archiwów (przynajmniej publicznych) stosuje w swej praktyce administrowania zasobem proweniencji instytucjonalnej. Stanowi to także pewne wyzwanie dla pracowników oraz systemu kształcenia archiwistów. Specyficzny i złożony status przedmiotowych archiwaliów należy uwzględnić też w formułowaniu twierdzeń metodyki archiwalnej w zakresie realizacji wszystkich podstawowych funkcji archiwum. Podczas przejmowania do archiwum archiwaliów o charakterze osobistym należy mieć na uwadze nie tylko przejęcie własności samej dokumentacji ale też praw do dóbr niematerialnych. Także w toku udostępniania należy baczyć na złożone aspekty ochrony dóbr osobistych, danych osobowych oraz własności intelektualnej.

Kluczowym zagadnieniem jest ochrona integralności archiwów osobistych jako całości dokumentacyjnych ukształtowanych w sposób indywidualny. Pożądane wydaje się przeprowadzenie szczegółowej analizy istniejących narzędzi prawnych, które mogą posłużyć do realizacji tego celu i w razie potrzeby sformułowanie odpowiednich postulatów legislacyjnych. Warto także dokonać analizy obowiązujących rozwiązań prawnych pod kątem potrzeb archiwów społecznych (szerzej społecznych inicjatyw dokumentacyjnych), które