1148442233

3

interpretacji prowadziło by sytuacji, że zachowujące status nieewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego materiały archiwalne znajdujące się w zasobie na przykład archiwum państwowego lub prowadzonego przez organizację pozarządową mogły by zostać sprzedane, co jest sprzeczne z podstawowymi założeniami ustawy archiwalnej.

W kwestii zasad postępowania z archiwaliami będącymi własnością osób fizycznych ustawa archiwalna milczy. Przepisy art. 12, 13 i 45 formułujące w tym zakresie pewne wymogi dotyczą wyłącznie podmiotów o charakterze instytucjonalnym. Tym samym ustawa archiwalna pozostawia twórcy oraz będącemu osobą fizyczną właścicielowi archiwum osobistego pełną swobodę co do ustalania zasad gromadzenia, kwalifikowania, zabezpieczania, opracowywania i udostępniania swych archiwaliów. Swoboda ta ograniczona może być natomiast przepisami innych ustaw, w szczególności regulacjami służącymi ochronie szeroko pojętej prywatności, danych osobowych czy własności intelektualnej.

W ustawie archiwalnej wprowadzono jedynie dwa istotne ograniczenia dla właścicieli nieewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego. Pierwsze to przysługujące odpowiednim podmiotom prawo pierwokupu tych archiwaliów w razie ich zbywania (art. 9), zaś drugie to zakaz wywozu archiwaliów po za granice Rzeczypospolitej Polskiej (art. 14). Ten ostatni przepis dopuszcza jedynie możliwość czasowego wywozu za granicę archiwaliów, po uzyskaniu zezwolenia Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Odnosząc to do sytuacji osób pragnących na stałe opuścić Polskę wraz z przedmiotami stanowiącymi ich własność, oraz mając na względzie okres historyczny, w którym wprowadzono tę regulację można postawić pytanie czy nie mogła ona stanowić pewnego narzędzia w polityce państwa wobec potencjalnych i rzeczywistych emigrantów.

Warto zauważyć, iż obecnie obowiązująca ustawa z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje stopniowanie ograniczeń w wywozie zabytków za granicę. Do kategorii zabytków pokrywających się z rodzajami dokumentacji występującymi w archiwach osobistych, które mogą być wywożone bez wymogu uzyskania pozwolenia zaliczono w niej dzieła twórców żyjących oraz fotografie, filmy i rękopisy mające więcej niż 50 lat jeśli ich wartość nie przekracza określonych w przepisach progów. Tak więc zakwalifikowanie spuścizny dokumentacyjnej po osobie fizycznej do kategorii zabytków lub materiałów bibliotecznych (chronionych jako zabytki), nie zaś archiwalnych pozwala skorzystać z tej znacznie liberalniejszej regulacji. Ewentualne pozwolenie na wywóz wydaje w przypadku materiałów bibliotecznych Dyrektor Biblioteki Narodowej, co oznacza