130859222

-    urazów mechanicznych lub zakłóceń metabolicznych.

Wówczas to możemy antycypować (z dużym prawdopodobieństwem) pomyślny rozwój danego organizmu (dojrzewanie biologiczne), co z kolei warunkować będzie, zgodnie z teorią holizmu, prawidłowo przebiegające dojrzewanie psychospołeczne oraz duchowe danej jednostki (wg „zegara społecznego”).

Stopień regularności zachodzenia zmian rozwojowych w czasie oraz ich równomierność lub nierównomierność wyznacza tzw. rytm rozwoju,

który może być:

-    regularny (równomierny, zgodny z normami rozwojowymi), czyli harmonijny, przebiegający bez zakłóceń, zgodny z „zegarem biologicznym” oraz „zegarem społecznym”), lub

-    nieregularny (nierównomierny, przebiegający z wyprzedzeniem lub opóźnieniem wobec „zegara biologicznego” lub „społecznego”, zarówno w obrębie wszystkich lub tylko niektórych sfer psychofizycznych, odbiegający od przyjętych norm, zakłócony,) czyli nieharmonijny ( wykazujący większe dysharmonie rozwojowe lub

tylko mniejsze odstępstwa od normy w różnych sferach, określane jako fragmentaryczne deficyty rozwojowe (vide: H. Spionek, 1965ⁿ) spowodowane np. uszkodzeniami analizatorów: wzrokowego, słuchowego, czy innego).

Stąd mówiąc o dojrzałości człowieka w szerszym znaczeniu tego pojęcia możemy wyróżnić:

-    efekt globalny oraz

-    dojrzałość parcjalną tj. w obrębie poszczególnych funkcji (do czego jeszcze wrócimy w dalszych rozważaniach).

Wszystkie organiczne zmiany rozwojowe są temporalnie bardziej lub mniej widoczne i z większą lub mniejszą wprawą dostrzegane. Są jednak ewidentne i świadczą o procesie dojrzewania człowieka..

Jak możemy zatem określić proces dojrzewania biologicznego człowieka?

Dojrzewanie M. Przetacznikowa (1973)¹² określa jako proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje (od strony somatycznej i neurofizjologicznej) rozwój:

-    danej funkcji lub

-    całokształtu zachowania się jednostki.

Np. doskonalenie się analizatorów i wzrost mózgu umożliwia rozwój intelektualny jednostki. Rozwój procesów pamięci pozwala na kodowanie

¹¹    H, Spionek, (1965), Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa, PWN.

¹²    M. Przetacznik, (1973), Podstawy rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży, Warszawa, PZWS.

12