130860247

logicznej teorii czynności⁷⁷ i teorii operacji umysłowych kształtowanych w procesie operacji zewnętrznych^{1 2}*. Początków metod czynnościowych należy upatrywać w nurcie poszukiwań i przemian zasady poglądowości, „której rozwój polegał na poszerzaniu treści od demonstrowania określonych obiektów za pomocą obrazu, oglądu aktywizującego różne zmysły, przez wprowadzenie działania rozumianego jednak bardziej zewnętrznie, do aktywizowania czynności umysłowych przez organizację odpowiednich czynności zewnętrznych"²*. Istotę czynnościowego sposobu uczenia się stanowi najogólniej rzecz biorąc to, że dziecko wykonuje najpierw określone czynności o charakterze praktycznym, a później stopniowo, w miarę wzbogacania doświadczeń, w większej mierze posługuje się w myśleniu określonymi symbolami niż ich odpowiednikami konkretno-obrazowymi. W przypadku kształcenia środowiskowego stosowanie określonych działań (ćwiczeń) praktycznych ma na celu zyskanie sprawności w funkcjonowaniu umysłu i całego ciała dziecka.

Poprzez edukację środowiskową nauczyciel winien ćwiczyć sprawności retoryczne, techniczne i terenowe dziecka, jak i sprawności służące realizacji zadań wytwórczych i usługowych.

Rozwijanie sprawności retorycznych ma na celu zwiększenie zdolności dziecka do odtwarzania obrazów przedmiotów, zjawisk i procesów spostrzeganych uprzednio oraz do tworzenia wyobrażeń twórczych, czyli tworzenia nowych obrazów na podstawie łączenia elementów różnych minionych spostrzeżeń, wiedzy i fantazji. Rozwinięta wyobraźnia jest niezbędnym warunkiem skutecznego zdobywania wiedzy o rzeczywistości przyrodniczej i społecznej (np. wyobrażenie lasu równikowego jest możliwe dopiero wtedy, gdy uczeń posiada wiedzę o cechach i strukturze lasu i rozumie związek między bogactwem świata organicznego a cechami klimatu charakterystycznymi dla danego obszaru). Stosowanie przez nauczyciela ćwiczeń technicznych służy do zwiększenia sprawności w posługiwaniu się różnymi metodami, technikami i narzędziami stosowanymi w poznawaniu przyrody jako nauki. W przypadku edukacji na poziomie klas początkowych będą to przede wszystkim techniczne umiejętności obserwacji i dokonywania doświadczeń.

115

1

⁷⁷ T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii, PWN, Warszawa 1971.

2

* P.J. Calpierin, Kierowanie procesami uczenia się, „Psychologia Wychowawcza' 1965, nr 2.

⁷⁹ M. Jakowicka, Stan i potrzeby rozwoju pedagogiki wczesnoszkolnej, Wyd. WSP, Zielona Góra 1983, s. 30.