1464646699

sytuacji. Heterogeniczność pracy socjalnej można opisać jako wielość stanowisk, założeń teoretycznych i praktycznych - tak jak w wypadku pedagogiki uczynił to Zbigniew Kwieciński. Można ją także pokazać w perspektywie szukania i budowania indywidualnej koncepcji alternatywnej, wynikającej z innych prób odczytywania, czym jest praca socjalna i jak ją uprawiać jako dyscyplinę i profesję. Można także heterogeniczność postrzegać jako ciągły proces zadawania pytań, szukania indywidualnych i społecznych sensów pracy socjalnej.

Zarówno akademik zajmujący się pracą socjalną, jak i praktyk pracy socjalnej stawia sobie pytania o to, jakie profesjonalne zasoby, kapitały, siły ma pracownik socjalny, co może mieć, co może uruchamiać, do czego może się odwołać w swoim działaniu socjalnym. W pierwszej kolejności są to przede wszystkim własne kompetencje zawodowe - wiedza, umiejętności, kapitał osobowościowy i kulturowy. Składają się one zarówno na tożsamość zawodową pracownika socjalnego, jak i na jego biografię zawodową. Tożsamość i biografia zawodowa są ze sobą ściśle związane - wzajemnie się pobudzają i rozwijają. Mają charakter dynamiczny i procesualny. Kształtują się i rozwijają w działaniu i w doświadczeniu. Ich fundamentem jest i wiedza profesjonalna, jaką pracownik socjalny zdobywa na studiach, i wiedza indywidualna, wiedza potoczna.

Refleksyjna praktyka w pracy socjalnej

Wiele badań pokazuje, że o powodzeniu zawodowym decydują różne czynniki, wśród których wiedza nie jest ani trwałym, ani nawet najważniejszym elementem. Donald Schón pokazał znaczenie, jakie dla pracy zawodowej ma specjalny proces myślowy - refleksja⁴. Refleksja jest powiązana z praktyką, ze zdobywaniem doświadczeń zapewniających podstawy zastanawiania się nad swoją pracą zawodową, nad własną rolą, nad klientem, nad instytucją, z jaką jest związany pracownik socjalny. Refleksja praktyczna jest procesem uczenia się, pobudzado uczeniasię. Jej konsekwencją jest uczenie się z własnej biografii i z biografii innych, następnie zaś budowanie i projektowanie własnej linii zawodowej.

Refleksyjne uczenie się z praktyki, przez praktykę i dla praktyki obejmuje, jak podaje Donald Schón, wiedzę milczącą, zwaną ukrytym rozumowaniem, niepewność skłaniającą do poszukiwań, do otwarcia się na innowację i zmiany, a także wiedzę i refleksję w działaniu oraz refleksję nad działaniem.

Wiedza i refleksja w działaniu i nad działaniem jest namysłem nad zawodowymi zadaniami zarówno do wykonania, jak i wykonanymi. Może być powiązana z oceną skutków wynikających z podjętych działań. W tym wypadku refleksja dotyczy realnych zdarzeń (działań), które się pojawiły, są widoczne, możliwe do zbadania, często także poddająsię pomiarowi. Refleksja praktyczna może być także wyrozumowaną projekcją przyszłych zadań (działań). Może się łączyć z oczekiwaniami, z wprowadzanymi w środowisko lokalne zmianami czy ulepszeniami.

Perkowska-Klejman, Refleksyjna praktyka jako kategoria edukacyjna, .Pedagogika Społeczna' 2011, nr 2.