1468550701

rzecz będzie dla nas ważna o tyle, o ile będzie do czegoś przydatna - i na tym pragmatyzmie można oprzeć definicję rzeczy: rzeczą jest dla nas to, co jest (albo może być) do czegoś przydatne, a zwłaszcza to, co wspiera nasze (dobre samo-) poczucie człowieczeństwa”¹⁸.

Zwierzęta, będące równoważnymi bohaterami tej pracy, są uprzedmiotowiane właśnie poprzez odebranie im możliwości istnienia jako samoistne, i tylko z tego powodu istotne dla człowieka, byty. Wszelkie próby zrównania wagi ich istnienia z istnieniem ludzkim wymagałoby - tak, to zdanie zapowiada (kontr)rewolucję - ponownego uświęcenia przyrody. Zwierzęta oraz wszystkie inne byty mogą uniknąć losu podporządkowanych człowiekowi przedmiotów tylko wtedy, gdy ich odrębność i identyczność z człowiekiem uznamy jednocześnie. Kiedy obie techniki opisu i myślenia o świecie zewnętrznym wobec ludzkiego zastosujemy jednocześnie, wtedy ten świat zachwyci nas swą identycznością z człowiekiem i napełni trwogą przez swą absolutną odrębność. To ostatnie zdanie jest parafrazą słów, jakie św. Augustyn zapisał w swoich Wyznaniach o Bogu¹⁹. Święte jest to, co jest ze mną identyczne, a jednocześnie w pełni wolne i odrębne, działające na własnych prawach. Tak postrzegana przyroda stanie się sacrum, ale tylko w ten sposób będzie równa uświęconemu przecież w zachodniej tradycji myślowej człowiekowi²⁰. W praktyce sakralizacja taka, gdyby stała się dominującym paradygmatem kulturowym, równałaby się rezygnacji z bardzo wielu osiągnięć cywilizacji oraz zupełnym przebudowaniem zachodniej kultury. Taka rewolucja w wymiarze społecznym, o tym jest także ta praca, pozostaje myślową utopią, intelektualnym ćwiczeniem. Odbywa się natomiast w życiu pojedynczych ludzi. W ten właśnie sposób rozumiem w tej pracy pełne upodmiotowienie.

¹⁸    E. Domańska, Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura. Współczesna", nr 3, 2008, s. 9-

21.

¹⁹    W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, 1.1, Warszawa 2001, s. 202.

⁰ K. Bayertz, Humań Dignity: Philosophical Origin and Scientific Erosion of an Idea w: K. Bayertz (red.), Sanctity of Life and Humań Dignity, KluwerAcademic Publisher, 1996.