1492316524

Podejmuje decyzję tak, by maksymalizować, czyli wybrać największą, oczekiwaną użyteczność. Oczekiwana użyteczność jest tu rozumiana jako średnia arytmetyczna użyteczności z różnych wariantów przyszłości; średnia ta jest ważona wspomnianymi powyżej prawdopodobieństwami realizacji tych wariantów po podjęciu rozważanej decyzji”¹².

Coraz trudniej było jednak bezkrytycznie przyjmować tezę o racjonalności jednostek. Wielokrotnie już cytowani Colin F. Camerer i George Loewenstein piszą, że „naukowcy tacy jak George Katona, Harvey Leibenstein, Tabor Scitovsky i Herbert Simon pisali książki i artykuły podkreślające znaczenie aparatu narzędziowego psychologii oraz ograniczeń racjonalności. Przyciągali oni uwagę, ale nie udało im się zmienić głównego kierunku ekonomii”¹³.

Pierwsza głośna praca, która otwarcie sprzeciwiła się koncepcji racjonalności w działaniach podmiotów ekonomicznych, została opublikowana w 1955 roku, a jej autorem był polihistor Herbert Alexander Simon. Warto w tym miejscu przedstawić pokrótce nietuzinkową osobę Herberta Simona. Ten amerykański socjolog, informatyk i ekonomista jest m.in. laureatem Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii (w roku 1978, „za pionierskie prace na temat procesu podejmowania decyzji w organizacjach gospodarczych”), a także Nagrody Turinga, postrzeganej jako Nagroda Nobla w dziedzinie informatyki (w roku 1975, wspólnie z Allenem Newellem, „za dwudziestoletnie badania nad sztuczną inteligencją i psychologią ludzkiego poznania”). Herbert Simon był jedną z tych osób, która położyła podwaliny dla takich koncepcji jak sztuczna inteligencja, przetwarzanie informacji, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, zarządzanie uwagą, teoria organizacji¹⁴. Jak pisze Simon, „ostatnie odkrycia w ekonomii, w szczególności w teorii przedsiębiorstwa, przyniosły wiele wątpliwości, czy schematyczny model homo oeconomicus'⁵ zapewnia odpowiednie podstawy, na których możnaby wznieść teorię -obojętne czy miałaby to być teoria jak przedsiębiorstwa rzeczywiście się zachowują, czy też teoria jak «powinny» się racjonalnie zachowywać. Celem niniejszego artykułu nie jest przedstawienie tych wątpliwości, albo stwierdzenie ich prawdziwości. Powinienem raczej

¹²    M. Pycia: Czy Kalifomijczycy są szczęśliwsi? O znaczeniu badań Daniela Kahnemana i Amosa Tversky"ego dla teorii ekonomii, w: "Master of Business Administration", 2004, Nr 1, WSPiZ im. L. Koźmińskiego. Warszawa 2004

¹³    C. F. Camerer, G. Loewenstein: Behavioral Economics.... op. cit.

¹⁴    http://eawikipedia.org/wiki/Heibert_Simon

¹⁵    Herbert Simon posługuje się sformułowaniem ..economic man". jednak autor niniejszej pracy zdecydował się, celem zachowania spójności, na przetłumaczenie tego zwrotu na homo oeconomicus.

9