1629290185

11 R

Proterozoiczny rozwój polskiej i przygranicznej części kratonu wschodnioeuropejskiego

Zbigniew Cymerman

Państwowy Instytut Geologiczny. Oddział Dolnośląski. Wrocław

W wyniku nowych badań strukturalnych archiwalnych materiałów wiertniczych z polskiej i przygranicznej części kratonu wschodnioeuropejskiego (EEC) rozpoznano tam liczne i o regionalnym znaczeniu strefy ścinania podatnego. W oparciu o dane strukturalne i kinematyczne z ponad 550 otworów z Polski NE. Litwy SW i Białorusi NWoraz o nowe badania geofizyczne, izotopowe, geochemiczne i petrologiczne przedstawiono model tektoniczny z dominującą rolą procesów dyna-mo-metamorficznych podczas orogenezy swekofeńskiej i (lub) duńsko-polskiej. Procesy te wyraziły się rozwojem silnie heterogenicznych, zlokalizowanych stref ścinania podatnego, powstałymi w reżimie transpresyjnym do kompresyjnego. a prowadzącymi do skorupowych przemieszczeń nasuwczych w zachodniej części EEC w okresie od około 1,75 do 1,50 mld lat temu. Kluczowym zagadnieniem w tym modelu tektonicznym jest orientacja foliacji SI, która prawdopodobnie biegnie w kierunku zbliżonym do NW-SE, z upadami głównie ku NE. Taka regionalna orientacja foliacji SI w powiązaniu z transpresyj-nym lub nasuwczym reżimem deformacji na obszarze zachodniej części EEC wskazuje na przemieszczanie wyżejległych domen strukturalnych generalnie ku SW, lokalnie ku NE, jak w SW części suwalskiego masywu (złoża rud Fe-Ti-V Krze-mianka i Udryń). Regionalne nieciągłości skorupowe, zaznaczone w obrazie anomalii magnetycznych i grawimetrycznych, mogły powstać podczas kolizji różnych terranów prekainbryj-skich (terranu bałtyckiego [zachodniolitewskiego] z terranem polsko-łotewskim [wschodniolitewskim]), jak i przez odklucia i ścinania, prowadzące do ponasuwania łusek dolnoskorupo-wych, zbudowane ze skal metamorficznych facji granulitowej z łuskami górnoskorupowymi, ze skałami metamorficzny mi z facji amfibolitowej. Nie do utrzymania jest pogląd o istnieniu regionalnej przesuwczej, prawoskrętnej strefy ścinania (linea-mentu) na Mazurach, odpowiedzialnej za umiejscowienie m.in. granitoidów rapakiwi. Dominujący transpresyjny reżim orogenezy duńsko-polskiej wskazuje na możliwość synkine-matycznego umiejscowienia się plutonów o cechach AMCG (anortozyt-mangeryt-czarnokit-granit typu rapakiwi) w strefie przejściowej między dolną a górną skorupą na Mazurach.

11 R

Tektonika Sudetów i bloku przedsudeckiego

Zbigniew Cymerman

Pańslwowy Instytul Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław

Na Dolnym Śląsku wykonywane są od ponad 40 lat badania strukturalne, które umożliwiły lepsze poznanie ewolucji tektonicznej tego najbardziej NE fragmentu waryscydów europejskich. Tektonika Sudetów i bloku przedsudeckiego była przedstawiana przy wykonywaniu różnych map tektonicznych Polski. Czeska część Sudetów była wielokrotnie przedstawiana na mapach tektonicznych, gdzie wydzielono jednostki kadomskie przebudowane podczas orogenez hercyń-skiej i kaledońskiej. “Tectonic Map of the Sudetes and the Fore-Sudetic Błock 1:200 000” opublikowana przez Państowy Instytut Geologiczny w 2004 roku zostanie wydana w drugiej, uzupełnionej wersji i o większym nakładzie w bieżącym roku. Celem referatu jest omówienie tej mapy, do której nie ukazał się jeszcze przygotowany, obszerny, anglojęzyczny tekst objaśniający. Mapa ta ze zdjętymi osadami kenozoiku, obejmuje prawie cały obszar Sudetów bez jej najbardziej SE, czeskiej, części i bez części NW (peryklina Żar). Do piętra kadomskiego zaliczono jedynie blok łużycki i kompleks Sudetów wschodnich z obszaru Wysokiego Jesenika z kopulami metamorficznymi Keprnika i Desny. Nie wydzielono poszczególnych pasm skal mylonitycznych i blastomylonitycznych, ponieważ występują one praktycznie we wszystkich skalach metamorficznych Dolnego Śląska. Do podstawowych zagadnień spornych należy problem podziału Sudetów i bloku przedsudeckiego na poszczególne jednostki tektoniczne. Jednym z elementów interpretacji tektonicznej jest wydzielenie jednostek o różnej randze. Za element rangi najwyższej uznano blok tektoniczny, zbudowany co najmniej z dwóch niższej rangą kompleksów; najniższą rangą jest jednostka tektoniczna. Podział ten nie dotyczy niezmetamorfizowanych formacji skalnych oraz ciał magmowych. Dla tych ostatnich zarezerwowano niezależny termin - masywy. Przy ujednolicaniu nazewnictwa jednostek tektonicznych starano się zachować, o ile to tylko było możliwe, najczęściej stosowane terminy. Na mapie tej przedstawiono najbardziej reprezentacyjne dane strukturalne i kinematyczne. Tylko najważniejsze, po-późno-kredowe uskoki (np. brzeżny uskok sudecki) i nasunięcia kruche (np. łużyckie, Pofici-Hronov i Zieleńca) znajdują się na omawianej mapie.

3 R

Model konceptualny zlewni rzeki Bierawki - systemu wodonośnego przeobrażonego antropogenicznie

Aleksandra Czajkowska

Instylul Geologii Stosowanej, Politechnika Śląska w Gliwicach

Zlewnia rzeki Bierawki, prawobrzeżnego dopływu Odry, położona w granicach województwa śląskiego i opolskiego, należy do obszarów charakteryzujących się wyraźnym oddziaływaniem czynników antropogenicznych. Przeobrażenia warunków środowiskowych w zlewni, zaistniałe pod wpływem urbanizacji terenu, działalności licznych zakładów przemysłowych, a przede wszystkim kopalń węgla kamiennego i piasku, dotknęły również środowiska wodnego, znajdując odzwierciedlenie m. in. w niekorzystnych zmianach ilości i jakości zasobów wodnych. Ograniczone zasoby wodne wymuszają konieczność oszacowania ilości wód możliwych do wykorzystania w perspektywie pogarszającej się ich jakości, co można zrealizować drogą modelowania matematycznego.

Pierwszym etapem w procesie konstrukcji modelu matematycznego, było stworzenie modelu konceptualnego, przedstawiającego hydrostrukturalną i hydrodynamiczną koncepcję obiektu badań tj. zlewni Bierawki. System wodonośny zlewni jest układem wielowarstwowym, zbudowany m z czterech pięter wodonośnych: czwartorzędowego, trzeciorzędowego, triasowego i karbońskiego, cechującym się dość wysokim stopniem komplikacji. W modelu konceptualny m zdefiniowano liczbę warstw i poziomów wodonośnych, ich rozprzestrzenienie i wzajemne kontakty, a także sformułowano informacje o zasilaniu, drenażu i systemie krążenia wód podziemnych. Ze względu na złożoność struktury w procesie konstrukcji modelu zastosowano schcmatyzację warunków hydrogeologicznych w zakresie parametrów, które decydują o przebiegu zjawiska przepływu wód w środowisku skalnym. Zasadniczym celem jednak była agregacja warstw o dużym podobieństwie hydrodynamicznym i podobnych własnościach filtracyjnych w sposób umożliwiający zachowanie warunków przepływu wód. W efekcie opracowano dwa warianty struktury przestrzennej systemu wodonośnego, które będą poddane kalibracji i weryfikacji na modelu numerycznym.

Opracowany schemat warunków hydrogeologicznych w

20