1935182346

MŁODY JURYSTA    Strona |6

Oprócz krytyki tych trzech założeń na integralną czy też interpretacyjną teorię prawa Dworkina składa się również szereg konceptów, dotyczących tzw. obywatelskiego nieposłuszeństwa czy rozdziału prawa i moralności. Poniższy opis założeń filozofa powinien oddać sens jego integralnej teorii prawa.

Pierwszą tezą, którą poddaje w wątpliwość Dworkin, jest koncepcja Harta, zgodnie z którą Hart przypisuje regule uznania postać pewnego zbioru przekonań podzielanych przez wszystkich urzędników, wyznaczających kryteria uznawania określonych wypowiedzi za prawo. Tak sformułowana teza o istnieniu powszechnego sprawdzianu dla prawa staje się głównym obiektem rozwijanej przez Dworkina krytyki pozytywistycznej teorii legitymizacji. Posługując się szeregiem przykładów, wykazuje on, że istnienie jakiejkolwiek reguły społecznej (jako pewnego wzoru zachowania uznawanego i respektowanego przez wszystkich członków danej społeczności) - a więc i reguły uznania - jest wyłącznie fantazmatem, który nie może służyć opisowi funkcjonowania prawa w praktyce.³ Odrzucenie reguły uznania nie prowadzi jednak Dworkina do przyjęcia alternatywnej dla pozytywizmu koncepcji, tj. prawa natury. Konstruuje on własną teorię, zwaną również „trzecią teorią prawa”. Wedle tej teorii legitymizacja prawa jest wynikiem szeregu złożonych operacji myślowych, w których sędzia, interpretując dostępny mu materiał normatywny, ustala uprawnienia i obowiązki stron, jedynie „odkrywając” je - nie zaś „kreując”, jak określiliby to pozytywiści. Dojście do takiego wniosku poprzedzone jest stworzeniem przez Dworkina nowatorskiej tezy, która zakłada, że prawo jest systemem zasad i reguł, i dopiero dzięki odkryciu mechanizmu, który między tymi dwoma zbiorami zachodzi, sędzia może stosować prawo w sposób słuszny. Różnica miedzy tymi dwoma zbiorami osadza się na tym, że reguły stosuje się na zasadzie „wszystko albo nic” (all-or-nothing fashion) - jeżeli zaistnieje sytuacja odpowiednia do jej zastosowania, wówczas należy przyjąć podyktowane przez nią rozstrzygnięcie; natomiast gdy taka sytuacja nie zachodzi, dana reguła nie znajduje żadnego zastosowania i wcale nie wpływa na podejmowaną decyzję.⁴

Druga część dworkinowskiego pojmowania prawa jako systemu zasad i reguł opisuje te właśnie zasady. Należy w tym miejscu dodać, że zasady nie eliminują reguł, ale je wspomagają - ich rola ujawnia się, gdy reguły do rozstrzygnięcia sprawy nie wystarczają.

R. Dworkin, op. cit., s. 101-135. Ibidem, s. 60.