1941125447

mieszkania, że ruszają się tam jakieś cienie. Było jasne, że do swego mieszkania wrócić nie może, poszedł więc od-razu na Dworzec Finlandzki w Petersburgu i pojechał wprost do Helsinek, gdzie zatrzymał się parę dni, a potem przez Turku (Abo) wyjechał zagranicę. Będąc w Helsinkach, nawiązał wówczas kontakt z politycznymi działaczami fińskimi i później umieścił dla czytelników fińskich szereg artykułów o Polsce w finlandzko - szwedzkiej gazecie Framtid (Przyszłość), informując ich o ruchu wolnościowym w Polsce.

Na kilka lat przed początkiem wojny światowej przystąpił razem z Piłsudskim do organizowania polskiej siły zbrojnej w Galicji, a w r. 1914 wyruszył razem z Piłsudskim do Polski. Swą karierę męża stanu rozpoczął już w pierwszych chwilach niepodległego bytu Rzeczypospolitej. W r. 1918 wykładał pewien czas w Uniwersytecie Jagiellońskim o stosunkach narodowościowych Litwy, a w końcu tegoż samego roku został pierwszym ministrem spraw zagranicznych Rzeczypospolitej w rządzie Moraczewskiego. Po dymisji tego rządu wyjechał do Paryża, jako członek Komitetu Narodowego, gdzie nawiązał stosunki z przedstawicielami rządów nowopowstałej Estonii i Łotwy. W roku 1919 wrócił do kraju i został wysłany do Wilna i Kowna dla przeprowadzenia pertraktacyj z rządem Taryby litewskiej. W roku 1920 był w Wilnie, jako przedstawiciel Ministerstwa Spraw Zagranicznych do spraw litewskich i bałtyckich. Wówczas to przeprowadził uznanie Estonii i Łotwy de facto przez Polskę. W styczniu tegoż roku brał udział w pierwszej konferencji państw bałtyckich w Helsinkach, jako szef delegacji polskiej. 16 lutego tegoż samego roku został mianowany pierwszym Posłem Nadzwyczajnym i Ministrem Pełnomocnym Rzeczypospolitej w Estonii, i, w tym charakterze nawiązał pierwsze stosunki polityczne i kulturalne pomiędzy Estonią a Polską. Przebywał w Estonii od 27 kwietnia do 4 września 1920 r. W tym czasie brał On jednocześnie u-dział w pertraktacjach pokojowych pomiędzy Polską a Rosją Sowiecką, a także, jako przewodniczący delegacji polskiej, uczestniczył w drugiej konferencji państw bałtyckich w Buldurach koło Rygi. Po podpisaniu traktatu pokojowego pomiędzy Polską a Rosją zostało mu powierzone przez Polskę kierownictwo prac komisji pogranicznej polsko - sowieckiej, wskutek czego dnia 2 grudnia 1921 r. został odwołany ze stanowiska Posła w Estonii. Po zakończeniu prac komisji pogranicznej polsko - sowieckiej objął w r. 1924 ze strony Polski kierownictwo komisji pogranicznej polsko - rumuńskiej. Wkońcu jednak wycofał się z dyplomacji i jako prezes Instytutu Badań Narodowościowych i Instytutu Badań Najnowszej Historii Polski oraz jednocześnie redaktor założonego przez siebie czasopisma „Niepodległość” zajmował się głównie zagadnieniami naukowymi, chociaż brał również udział w działalności P. P. S., głównie w zakresie kwestii narodowościowych.

Twórczość literacka Leona Wasilewskiego jest bardzo obfita. Poza publikowaniem licznych prac literackich poświęcał wiele czasu dziennikarstwu, redagując kolejno około 20 pism i współpracując w około 70 pismach, wydawanych w 10 różnych językach. Niektóre Jego prace są tłumaczona na języki obce, między innymi na język francuski, szwedzki, włoski, rumuński itd.

Trudno w ramach tego artykułu dać przegląd wszystkich Jego prac naukowych. Wymienię więc tylko te z nich, które dotyczą Estonii i Finlandii.

Już w pracy „Ukraina i sprawa ukraińska”, drukowanej w Krakowie jeszcze przed wojną w r. 1911, omawia On dążenia ukraińskiej „Hromady”, projektującej połączenie wszystkich „niepaństwowych” narodowości Rosji, między innymi i Estończyków. W pracy „Polityka narodowościowa Rosji”, drukowanej w Krakowie podczas wojny w 1916 r. mówi On już nieco obszerniej o Estonii, a polityce Rosji w Finlandii poświęca 7 stronic. Jeszcze więcej pisał o państwach bałtyckich po wojnie światowej, tak w dziele pt. „Sprawy narodowościowe w teorii i w życiu”, Warszawa—Kraków 1929 r., jak i w książce „Świat po wielkiej

28