1999020353

(9) JEZI0KA PÓŁNOCNEGO POLESIA 141

jest to t. zw. „Dolina’". W środku jeziora, w jego najszerszej części, przechodzi on w odosobniony basenik o 1,8 m głębokości, poczem linia największych głębokości spłyca się nieco i ponownie w „Jamce” osiąga maksymalną głębokość. We wschodniej części jeziora występuje ponadto pośrodku wzniesienie, które oddziela zagłębienia, położone w pobliżu północnego brzegu od mniej wyraźnego rowu, przebiegającego wzdłuż południowych wybrzeży. Jezioro posiada przeważnie brzegi suche, piaszczyste. Piaski te tworzą wydmy, zatopione wśród bagien, położonych na przedłużeniu zatok jeziora. Nadbrzeżne wydmy w wielu miejscach podcięte zostały ładną, do 4—5 m wysoką falezą, u stóp której rozciąga się 20—40 m szerokości platforma, świadcząca o znaczniejszym zasięgu działania fal. Na północnych brzegach, w połowie szerokości tej platformy, można obserwować wał brzegowy, sformowany przez wypychane wiosną na ląd kry lodowe, pędzone wiatrem południowo-zachodnim. Oddalenie tego wału od brzegów jeziora świadczy, że poziom wód ulega dosyć znacznym, kilkudziesięcio-centymetrowym zmianom, co przy pomiarach głębokości, przeprowadzanych w innym miesiącu, może dać wyraźną różnicę.

Sama misa jeziorna zbudowana jest z piasku, który występuje jednak tylko na miejscach płytszych, podczas gdy poniżej głębokości 0,75—1 m znajduje się gruba warstwa rzadkiego, organicznego mułu o zabarwieniu ciemnym, prawie czarnym. Miejscami zawiera on domieszkę części ilastych i wówczas jest lepki, bardziej gęsty. Woda jeziora jest mało przezroczysta, zielona, sonda znikała tu z oczu już na głębokości 20—30 cm. Tafla wodna przy brzegach mało zarośnięta, ale wśród roślinności wodnej osobliwością do niedawna był t. zw. orzech wodny (Trupa natan.s), który obecnie, jak się zdaje, zupełnie wyginął, zniszczony przez okoliczną ludność.

Strefa piasków, wśród których leży jezioro Pokost, towarzyszy od północy zabagnionej dolinie Jasiołdy od okolic Łohiszyna po dolinę Bo-luyka, tworząc rodzaj piaszczystego tarasu, zatopionego wśród młodych aluwiów. W odległości 2 km na północ od brzegów jeziora, koło Boto-\\a, z pod piasków rzecznych i eolicznych wynurza się płat piaszczystej moreny, o dość licznych głazikacłi narzutowych, wśród których przeważają jednak krzemienie, podczas gdy granity są mniej liczne. Dość często trafiają się też kawałki czerwonego piaskowca.

Powstanie jeziora daje się wyjaśnić zatamowaniem odpływu rzeczki Wiślicy, płynącej wśród wydm piaszczystego tarasu, przez akumulację aluwiów w dolinie Bohryka, związaną z ogólnym na Polesiu okresem za-bagnienia i zatorfienia.