1999020711

(53) ZARYS HYDROGRAFII BAł.TYKU 53

Pierwsze lata odzyskanej niepodległości są niestety stracone, jeśli chodzi o prowadzenie obserwacyj hydrologicznych. Dopiero w 192H roku z ramienia Morskiego Laboratorium Rybackiego rozpoczęte zostały przez K. D e m e 1 a pomiary temperatury wody w Helu. Pomiary były wykonywane przez szereg lat w miejscu położonym o 1 km na SW od portu helskiego, tak na powierzchni wody jak i na głębokościach 10, 20, 30 i 40 metrów. Obserwacje wykazały zgodność z reżimem termicznym Bałtyku; wyraźnie występowała latem w^rarstwa powierzchniowa, nagrzewana słońcem, grubości do 20 metrów, oraz warstwa pośrednia. W zimie zaznaczało się uwarstwienie odwrócone, z minimalnymi różnicami temperatury, od kwietnia zaczynało się wytwarzać uwarstwienie normalne trwające do września lub października. Na głębokości 40 metrów zaobserwowano charakterystyczne wahania temperatury. Wytłómaczenie tego zjawiska jest następujące. W okresie letnim i jesiennym długotrwałe wiatry, wiejące od morza w stronę lądu. napędzają stopniowo górną warstwę jednolicie nagrzanej wody ku brzegom; woda ta w^rypełnia z czasem i głębsze części zatoki gdańskiej i podnosi temperaturę warstw’ dennych. Jest to jakby wpływ oceaniczny, niwelujący różnice. Dzieje się to przy wiatrach z wycinka: od południowego zachodu przez zachód, północ do północnego-wschodu, D e m e 1 (13) nazywa je wdatrami dodatnimi. Inaczej dzieje się przy wiatrach z wycinka pozostałego, tj. wschodnich, południowo-wschodnich i południowych, reprezentujących czynnik kontynentalny. Wtedy bowiem wiatry te odpędzają nagrzaną warstwę powierzchniową od brzegu zatoki, a na jej miejsce występuje z części dennych woda chłodna, która zwykle leży poniżej izobaty 50 metrów. Mamy wtedy największą różnicę między temperaturą na powierzchni i w^r w-arstwach głębszych. Demel nazywa wiatry te ujemnymi. Zjawisko to jest bardzo regularne. Wiatry odlądowe powodują prąd powierzchniowy o kierunku przeciwnym do kierunku prądu wypadkowego, związanego z przewagą wiatrów zachodnich. Po trzech do czterech dniach tnvania wiatru ujemnego izoterma 6°, która zwykle przebiega na wschód od Helu, może podejść na wysokość Rozewia.

W bezpośrednim związku z tymi stosunkami stoją wahania poziomu morza przy Helu. Wiatry od strony morza powodują napływ wody i podniesienie wodostanu, ujemne odciągają wodę od brzegów' zatoki, obniżają wodostan. Wahania wodostanu w zatoce gdańskiej stoją bez-wątpienia w’ związku ze stosunkami meteorologicznymi w^r cieśninach, o czym mowa była przy omawianiu wymiany wody między Bałtykiem

a oceanem.